شكست سرطان با سلاح آگاهي و پيشگيري / بیتا مهدوی بخش نخست

به گفته كارشناسان، سرطان بعد از بيماري‌هاي قلبي و تصادف‌هاي جاده‌اي، سومين عامل مرگ‌ومير در ايران محسوب مي‌شود.
 
سرطان يکي از ارمغان‌هاي زندگي ماشيني و مدرن جامعه بشري است، که عواملي مانند كم‌تحركي، تغذيه نامناسب و عوامل محيطي مانند آلاينده‌هاي صنعتي در ابتلا به آن، نقش دارند.
 
بررسي‌هاي انجام شده از سوي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي نشان مي‌دهد که سالانه بيش از ۳۰ هزار ايراني بر اثر سرطان، جان خود را از دست مي‌دهند و اين در حالي است که پيش‌بيني مي‌شود به دليل افزايش اميد به زندگي و سالمند شدن جمعيت و همچنين دور شدن از محيط‌زيست پاك و بدون آلاينده‌هاي صنعتي، موارد بروز سرطان در ۲ دهه آينده ۲ برابر شود كه در چنين شرايطي، موضوع مهم، اطلاع‌رساني در مورد راه‌هاي پيشگيري و شناساندن عوامل ابتلا به سرطان به افراد جامعه است.
 
براساس اين بررسي‌ها ۸/ ۱۳ درصد ايرانيان در طول زندگي دچار سرطان پوست، ۳/۱۱درصد سرطان سينه، ۱۳/۱۰درصد سرطان معده، ۸درصد سرطان روده بزرگ و راست روده، ۲۵/۶ درصد سرطان مثانه، ۷۶/۵ درصد سرطان خون، ۱۵/۵ درصد سرطان مري، ۹/۴ درصد سرطان پروستات، ۴ درصد سرطان ريه و ۶/۲درصد مبتلا به سرطان مغز مي‌شوند.
 
سرطان، متهم رديف اول
 
دکترعباس‌پور نصاري رئيس کنگره ملي برنامه جامع سرطان در مصاحبه با خبرگزاري مهر اظهار داشته است: بيماري سرطان سومين عامل مرگ و مير ايرانيان است و سالانه ۹۰ هزار مورد جديد ابتلا به سرطان، در کشور ثبت مي‌شود.
 
وي با اشاره به اين مطلب که دو سوم مرگ و مير‌ها در دنيا به علت بيماري‌هاي غيرواگير است، مي‌گويد: در ايران پس از مرگ و مير‌هاي ناشي از بيماري‌هاي قلبي عروقي و حوادث رانندگي، ابتلا به سرطان سومين عامل مرگ و مير محسوب مي‌شود.
 
پورنصاري مي‌افزايد: طبق آخرين آماري که در سال ۱۳۹۰ به دست آمده است، سالانه ۹۰ هزار ابتلاي جديد به سرطان ثبت مي‌شود که در مقياس جمعيت كشور در هر هزار نفر ۱/۲درصد به سرطان مبتلا مي‌شوند و ۱۴ درصد کل مرگ و ميرهاي کشور نيز به دليل ابتلا به سرطان است.
 
وي با بيان اين مطلب که در حال حاضر حدود ۵۰۰ هزار بيمار در کشور با بيماري سرطان زندگي مي‌کنند، يادآوري مي‌کند: پيش‌بيني مي‌شود که اين بيماري در آينده نزديک رتبه دوم عامل مرگ و مير در ايران را به خود اختصاص دهد.
 
دبير شوراي بيماري‌هاي خاص صدا و سيما با اشاره به اينکه رشد سرطان در تمامي سنين وجود دارد، مي‌گويد: تغيير در سبک زندگي، افزايش عوامل خطرساز مانند دخانيات، عدم تحرک بدني، اضافه وزن، تغذيه نامناسب و‌ آلودگي‌هاي محيطي، ژنتيک، عدم رعايت بهداشت دهان و دندان، مصرف برخي داروها، افزايش سن و عفونت‌هاي مزمن، از دلايل ابتلا به سرطان است.
 
وي مي‌افزايد: سرطان‌هاي معده، مثانه، پروستات، روده بزرگ، خون، ريه، مري، مغز و غدد لنفاوي ۹ سرطان شايع در مردان ايراني است و سرطان‌هاي پستان، روده بزرگ، معده، مري، خون، تيروئيد، تخمدان، رحم و مغز نيز ۹ سرطان شايع زنان در کشور است.
 
دكتر پورنصاري با بيان اين مطلب که پيامدهاي بيماري سرطان در کشورمان بسيار بالاست، ياد آوري مي‌کند: طبق آخرين محاسبه انجام شده سرطان عامل ۴۵۰ هزار سال عمر از دست رفته در كشوراست که اگر در درآمد ناخالص ملي ضرب شود، خسارت ناشي از عمرهاي از دست رفته ۸ هزار و ۱۰۰ ميليارد تومان خواهد بودکه اگر هزينه درمان سرطان در يک سال را نيز محاسبه کنيم ۲ هزار و ۱۰۰ ميليارد تومان خواهد بو‌د که با سرجمع هزينه عمر از دست رفته ۱۰ هزار و ۲۰۰ ميليارد تومان سالانه بار اين بيماري است که به کشور تحميل مي‌شود و در واقع هر نفر ۹۵ ميليون تومان هزينه خسارت عمر از دست رفته و ۲۵ ميليون تومان هزينه درمان در يک سال را مي‌دهند.
 
سرطان مري
 
دکتر علي رضا مغازه‌اي ـ فوق تخصص گوارش و كبد هم در مورد سرطان مري به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: سرطان مري يكي از شايع‌ترين سرطان‌ها دركشور است و استعمال دخانيات مهمترين عامل ابتلا به آن محسوب مي‌شود، به طوري كه هرچه مصرف سيگار بيشتر باشد، خطر ابتلا به سرطان مري هم بيشتر مي‌شود.مصرف ترياک و قرار داشتن در معرض دود آن، مصرف مشروبات الکلي و خوردن غذاهاي مانده ابتلا به سرطان مري را افزايش مي‌دهد. از ديگر عوامل ابتلا مي‌توان به مصرف ترشي‌هاي مانده و غذاهاي شور و دودي مانند انواع گوشت، ماهي يا سوسيس دودي اشاره كرد.
 
اين متخصص گوارش و كبد با بيان اين مطلب كه، هر چه ميزان دريافت ويتامين‌هاي مختلف از جمله ويتامين‌هاي A، E، C و ويتامين‌هاي گروه B در بدن کم ‌شود، کمبود آنها مي‌تواند عاملي براي ابتلا به سرطان مري باشد، مي‌افزايد: عوامل محيطي مانند قرار داشتن در معرض اشعه‌هاي راديوتراپي که در اصطلاح به آن برق گذاشتن مي‌گويند و براي درمان برخي بيماري‌ها مانند سرطان پستان يا غدد لنفاوي به کار مي‌رود؛ هرچه دوز اشعه بالاتر رود، احتمال ابتلا به سرطان هم بيشتر مي‌شود.
 
پيشگيري از سرطان مري
 
دكترمغازه‌اي در مورد پيشگيري از ابتلا به بيماري سرطان مري مي‌گويد: با پرهيز از مصرف يا زياده‌روي در مصرف غذاهاي مانده، بسيار داغ، شور، دودي و ترش، پرهيز از استعمال سيگار و ترياک و مصرف نوشيدني‌هاي الکلي از يك سو و مصرف فراوان ميوه و سبزي‌هاي تازه و آسپيرين از سوي ديگر، مي‌توان از ابتلا به اين بيماري پيشگيري كرد.
 
وي با بيان اين مطلب كه گير‌کردن غذا در گلو مي‌تواند از مهم‌ترين نشانه‌هاي ابتلا به سرطان مري باشد، مي‌افزايد: معمولاً گير‌کردن غذا در گلو ابتدا در مورد مصرف خوراکي‌هاي جامد اتفاق مي‌افتد و با پيشرفت بيماري و تنگ‌تر‌شدن مري، حتي غذاهاي مايع هم در گلو گير مي‌کند.
 
سرطان معده
 
دكتر مغازه‌اي مي‌گويد: سرطان معده رتبه اول مرگ‌ومير در ميان سرطان‌هاي كشور را به خود اختصاص داده است و از اين جهت توجه به اين سرطان اهميت زيادي دارد.وي مي‌افزايد: عفونت‌هاي مزمن با هليکوباکتر پيلوري؛ عوامل تغذيه‌اي؛ مصرف غذاهاي مانده و نمک‌سود با افزايش خطر ايجاد برخي قارچ‌ها و برخي ترکيب‌هاي معدني مانند نيتروزامين‌ها همراه است و به همين دليل مي‌تواند باعث بالا رفتن احتمال ابتلا به سرطان معده شود.
 
اين متخصص گوارش و كبد با بيان اين مطلب كه سرطان معده در گروه‌هايي از مردم که وضعيت اقتصادي بدي دارند و مقدار مصرف پروتئين در برنامه غذايي‌شان اندک است، شايع‌تر است، يادآوري مي‌كند: مصرف کم سبزي‌ها و ميوه‌هاي تازه و سالم و دريافت نكردن کافي ويتامين‌ها و مواد احياکننده از علل ابتلا به سرطان معده است.
 
پيشگيري از سرطان معده
 
وي مي‌گويد: اثر عواملي مانند شيوع خانوادگي، بيماري‌هاي ژنتيکي و اختلال‌هاي خاص کروموزومي مي‌تواند در افزايش ابتلا به سرطان معده تاثير داشته باشد.
 
دكتر مغازه‌اي در مورد پيشگيري از اين بيماري مي‌افزايد: درمان هليکوباکتر پيلوري در طولاني‌مدت، مصرف سبزي‌‌ها و ميوه‌هاي تازه و فراوان، مصرف غذاهاي تازه و پرهيز از خوردن غذاهاي مانده، پرهيز از مصرف غذاهاي شور و فرآوري‌شده وگنجاندن تمامي گروه‌هاي غذايي در برنامه غذايي روزانه، مي‌تواند از ابتلا به سرطان معده پيشگيري كند.
 
علايم سرطان معده
 
دكتر مغازه‌اي با اشاره به اين مطلب كه بي‌علامت‌بودن، شايع‌ترين علامت ابتلا به سرطان معده است يادآوري مي‌كند: متاسفانه زماني اين سرطان علايم خاصي از خود نشان مي‌دهد که پيشرفت کرده و درمانش خيلي دشوار و گاهي غيرممکن شده است.
 
شايع‌ترين علايم سرطان معده كه خود را نشان مي‌دهد، عبارتند از: درد معده، بي‌اشتهايي، تهوع که گاهي همراه با استفراغ و کاهش وزن است و سن بالاي ۴۵ سال. همراه با علايم بيماري‌هاي گوارشي گاهي علايم سرطان معده شبيه علايم زخم‌هاي گوارشي است و با آن‌ها، اشتباه گرفته مي‌شود.
 
به همين دليل اگر فردي نشانه‌هاي خطر را در خود مشاهده كرد، بايد به پزشک مراجعه کند تا اقدام‌هاي تشخيصي برايش انجام شود. انجام آزمايش‌هاي اوليه خون يا مدفوع جزو اقدام‌هاي اوليه تشخيصي است. تشخيص قطعي سرطان معده به نمونه‌برداري نياز دارد که اين کار با اندوسکوپي انجام مي‌شود. معمولا سرطان معده در اندوسکوپي به شکل توده يا زخم قابل‌مشاهده است. در مرحله بعد بايد با ارسال نمونه براي پاتولوژي، ابتلا به سرطان معده تاييد شود. در صورت تشخيص سرطان، اقدام‌ درماني متناسب با نوع و روند بيماري‌ انجام خواهدشد.
 
سرطان سينه
 
سرطان سينه يکي از شايع‌ترين سرطان‌ها در خانم‌هااست واين در حالي است که سازمان بهداشت جهاني پيش بيني مي‌کنداين بيماري تا سال۲۰۱۵ ميلادي حدود ۱۵ ميليون قرباني بگيرد.
 
بررسي‌ها نشان مي‌دهد که موارد ابتلا به سرطان سينه در کشور‌هاي پيشرفته ۴ برابر کشور ما است، اما مرگ ومير‌هاي ناشي از ابتلا به اين بيماري در کشورهاي جهان سوم بيشتر اتفاق مي‌افتد، طبق آمار وزارت بهداشت و درمان ۲۷ نفر از هر ۱۰۰ هزار زن در کشورمان به سرطان سينه مبتلا مي‌شوند.
 
دکتر صفا نجفي ـ فوق تخصص سرطان شناسي و خون شناسي در مورد سرطان سينه به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: وزارت بهداشت و درمان در ابتداي سال جاري اعلام کرد که اگر زنان ايراني به طور متوسط ۷۴ سال عمر کنند، به ازاي هر ۱۲ تا ۱۳ نفر يک مورد سرطان سينه خواهيم داشت.
 
علت سرطان سينه
 
اين عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي خاطر نشان مي‌کند: در حال حاضر ۲ عامل در به وجود آمدن سرطان‌ها موثرند که عبارتند از علل ژنتيکي و علل محيطي، ضمن آن كه که بسياري از عوامل ژنتيکي و محيطي ناشناخته‌اند.
 
امروزه ثابت شده است که ۱۵ تا ۲۰ درصد از سرطان‌هاي سينه مستقيماً بر اثر يک شاخص ژنتيکي به وجود مي‌آيند و در حال حاضر حدود ۵ ژن شناسايي شده‌اند که متاسيون (تغيير شکل در اين ژن‌ها ) باعث ايجاد سرطان سينه در افرادي مي‌شود که آن را به ارث مي‌برند.وي با بيان اين مطلب در خانواده‌هايي که سرطان سينه در سنين جواني اتفاق مي‌افتد معمولاتعداد زيادي از افراددرجه يک آن خانواده در معرض خطر هستند، ياد‌آوري مي‌کند: بررسي‌ها نشان مي‌دهد که شماري از افراد اين خانواده‌ها به سرطان سينه و تخمدان مبتلا بوده‌اند و حتي درآن خانواده‌ها مردان هم مبتلا به سرطان سينه شده‌اند. از اين رو ما اين افراد را در مورد اين ۲ ژن خاص که به «براک وان» و «براک‌تو» معروف هستند، بررسي مي‌کنيم که خوشبختانه در کشور ما روش «سيکون سينگ» براي اندازه‌گيري اين ژن‌ها وجود دارد.
 
نشانه‌هاي سرطان سينه
 
دکتر نجفي با اشاره به اين مطلب که متاسفانه وقتي علايم و نشانه‌هاي سرطان سينه ظاهر مي‌شود، معمولاً خيلي دير شده است، مي‌افزايد: وقتي خانمي غده دو سانتي‌متري در سينه اش لمس مي‌کند، اين توده احتمالاً به غدد لنفاوي زير بغل حمله کرده است. از اين رو به خانم‌ها پيشنهاد مي‌کنيم که مواظب سينه‌هايشان باشند و بعد از ازدواج در سنين ۳۰ تا ۳۵ سالگي به متخصص زنان مراجعه کنند و معاينه سينه شوند، چرا كه معاينه توسط يک متخصص، بهترين روش براي تشخيص بيماري سرطان سينه است.
 
وي ياد آوري مي‌کند: هرگونه تغيير رنگ، تغيير اندازه، فرو رفتگي، احساس سفتي و احساس توده در سينه بايد به دقت پيگيري شود و به خانم‌هاي بالاي ۴۰ سال توصيه مي‌کنيم که هر سال حتما ماموگرافي انجام دهند وخودشان سينه‌هايشان را معاينه و با ديدن هرگونه علايم غير طبيعي، به پزشک مراجعه کنند.
 
درمان سرطان سينه
 
دكتر نجفي در مورد درمان سرطان سينه مي‌افزايد: وقتي سرطان سينه ايجاد شد، مهم‌ترين جزء درمان اين است که بافت سرطاني بايد از سينه خارج شود.
 
در گذشته‌هاي دور، کل بافت سينه را برمي داشتند و اين مساله از نظر روحي آشفتگي خيلي بدي در بيمار ايجاد مي‌کرد. ولي خوشبختانه طي سال‌هاي اخير تغييرات زيادي در جراحي سرطان ايجاد و وسعت جراحي کوچک شده است، به طوري که ۹۰ درصد از خانم‌هايي که مبتلا به سرطان سينه هستند، نياز به انجام دادن اعمال بزرگ ندارند. امروزه سعي تمامي جراحان اين است که سينه خانم‌هاي بيمار حفظ شود.
 
وي با بيان اين مطلب که اولين قدم براي درمان سرطان سينه جراحي است، ياد‌آوري مي‌کند: متاسفانه سلول‌هاي سرطان سينه خيلي زودبه غدد لنفاوي و نقاط ديگري از بدن پخش مي‌شوند. اين سلول‌ها بعد‌ها مي‌توانند منشا يک سرطان مجدد باشند و زماني که سرطان در کل بدن پخش مي‌شود بسيار کشنده مي‌شود و پزشکان براي مداواي بيمار ۲ کار انجام مي‌دهند که عبارتند از سينه عمل شده راتحت تشعشعات اشعه ايکس قرار مي‌دهند تا اگر سلول سرطاني کوچکي هم به جا مانده باشد، از بين برود.
 
دومين کار که از همه جا گير شدن سرطان سينه جلوگيري مي‌کند استفاده از دارو درماني است که در سرطان سينه به ۲صورت استفاده مي‌شود. روش اول همان شيمي درماني است که در سرطان‌هاي ديگر هم انجام مي‌گيرد ودوره آن ۶ ماه است و روش ديگر، هورمون درماني است که در مدت ۵ تا ۸ سال صورت مي‌پذيرد.
 
بيتا مهدوي