گياهان دارويی و پرمصرف: بابونه (به‌یبوون، بابونج): گوصه‌چةرمةصه، گوصه‌چاوئثشه، گوصه‌حاجيانه و… [Matricaria Chamomilla]    برهان حسینی – سنندج

گل بابونه، از قدیم‌الایّام در درمان سینوزیت و عوارض سرماخوردگی و بازشدن تنفّس و کک‌ومک صورت و شادابی پوست و… به صورت بخورو…به کار رفته است.
دمکرده‌ی آن بسیار تلخ است و نباید در مصرف  آن، زیاده‌روی شود. اما عرق آن، بهترین روش مصرف خوراکی آن است در حالیکه بخور گلِ تازه و سالمِ آن به مراتب بهتر از عرق آن برای بخور است.
بابونه، در تمام کردستان رویش دارد و فصل برداشت آن،حدود اوایل «مانگی گولآن» یعنی اردیبهشت‌‌ماه است.
عرق گل بابونه ـ اگربه روش درست و به صورت پرمایه و به اصطلاح: مغلّظ، به دست آمده باشد ـ محلّل، منقّح (بازکننده)، گرمابخش ملایم، مدرّقوی و ضدّ عفونت است بنابراین در درمان بیماری‌های گوناگون، کاربرد دارد مانند سنگ‌های کلیوی و صفراوی، گرفتگی عروق، درمان انواع عفونت‌ها، رفع غلظت خون، درمان فشار و چربی و قند و اوره‌ی خون، و شادابی پوست و نشاط و تقویت قلب و اعصاب و…
 در کردستان برای سهولت زایمان طبیعی در مواردی که  ماماهای مجرّب محلی،احساس سختی زایمان می کردند، گل بابونه را بخور میدادند که مادر در حالت ایستاده  نیم تنه ی پایین را بخور دهد.به علاوه، از دمکرده ی گلهای آب کشیده و تمیز بابونه هم می نوشاندند که اثر تسریع بخش و  کاهندهی شدّت درد زایمان را موجب می گردید. که در صورت نیاز، امروزه مصرف عرق مرغوب بابونه وبخور گل آن، بهتر است.( گفتنی است که مصرف عرق مرغوب کاسنی  از نوع اصلی و نه از نوع کاسنی کاذب ـ که بیشتر معمول گشته !ـ از ماه پنجم حاملگی تا روز زایمان و پس از آن، با روش افزایش تدریجی مصرف تا زمان زایمان، موجب زایمان بی درد یا بسیار کم درد و آسان است و فواید دیگری هم دارد.
بابونه هم ـ مانند کاسنی ـ یکی از برکات این طبیعت به ما انسان‌ها است قدر این نعمتهارا بدانیم و درست بچینیم ونگهداریم که هم خودمان بهره ببریم هم نسل‌های آینده.