پایگاه اطلاع رسانی کرد نور آخرین اخبار روز ایران و جهان
– : حکم و مجازات مرتد در فقه مالکیه : اعدام برای زن و مرد. v تعزیر v ممنوعیت غسل و تکفین و جلوگیری از تدفین در گورستان مسلمین و حتی در گورستان کفار ،بلکه رها می شود تا عبرت سایرین گردد. v انحلال پیوند زناشویی. v کیفرهای مالی .(۱) v کیفر مالی شخص مرتد در فقه مالکی بدین گونه است برخی از تصرفات مالی وی جایز نیست ، مثلا ارتداد موجب بطلان وصیت او می شود . و همچنین مالکیه معتقدند که در دو صورت مال مرتد بعد از مرگ به وارثش می رسد : الف : در صورتی که توبه کند ( نزد قاضی یا به تنهایی). ب : در صورتی که ارتداد او ثابت نشود تا پس از مرگش. (۲) دیگر کیفرهای مرتد در مذهب مالکی تعزیر است ، بدین شیوه که در بار دوم ، سوم و چهارم ارتداد پس از توبه و بازگشت به اسلام جایز است تعزیر شود .(۳) و اما حکم اعدام مرتد در مذهب مالکی بدین ترتیب است که سه شبانه روز از او درخواست توبه می کنند ( از زمان ثبوت ارتداد شروع می شود نه از زمان ارتداد)، و او نباید گرسنگی و تشنگی بکشد ، بلکه باید از اموال خودش آب و غذا بخورد ، همچنین نباید اورا زد و شکنجه داد ، اگر ظرف این مدت توبه نکرد با شمشیر اعدام می شود . (۴) کیفر اعدام زن و مرد در فقه مالکی همانند فقه شافعی و حنبلی بر خلاف مذهب حنفی یکسان است، به زن نفقه پرداخت نمی شود ، و همانند مرد مرتد سه شبانه روز به او مهلت توبه داده می شود ، چنانچه توبه نکرد، کشته می شود . اما اگر زن مرتد فرزند شیرخواری داشته باشد، اعدام او تا سپری شدن زمان شیرخوارگی فرزندش به تأخیر می افتد .(۵) *** ۳-: حکم و مجازات مرتد در فقه شافعیه : اعدام برای زن و مرد. v انحلال پیوند زناشویی . v کیفرهای مالی. v ولایت نداشتن در امر اززدواج. v ممنوعیت ازدواج. (مرد مرتد نمی تواند با زن مسلمان ازدواج کند). (۶) v سخت ترین کیفر مرتد در فقه شافعی “اعدام” است . اگر شخصی مرتد گردد (چه زن چه مرد) سه روز از او توبه خواهی می شود (چه خودش مهلت بخواهد چه نخواهد) ، چنانچه از توبه سرباز زند ، اعدام می شود . اگر شخصی مکررا مرتد شود و مسلمان گردد ، اسلام وی پذیرفته خواهد شد، به دلیل آیه : “قل للذین کفروا إن ینتهوا یُغفر لهم ما قد سلف” (۷)، و چون مرتد پس از ارتداد اقرار به شهادتین می کند ، به مسلمان بودنش حکم می شود .(۸) کیفر “انحلال پیوند زناشویی” در مذهب شافعی بدین قرار است ، اگر زن و شوهر هردو یا یکی از آن دو مرتد شوند، چنانچه ارتداد قبل از دخول صورت گرفته باشد ، فورا از یکدیگر جدا خواهند شد . و اگر پس از دخول متحقق شده باشد، جدائی آنها متوقف بر سپری شدن عده است ، چنانچه پیش از سپری شدن عده ، هردو به اسلام برگردند ، بر ازدواجشان باقی خواهند ماند ، ولی اگر یکی از آنها مسلمان شود و دیگری بر ارتداد خویش باقی بماند ، از یکدیگر جدا خواهند شد . (۹) از جمله کیفرهای مرتد از دیدگاه شافعی “کیفر مالی” است ، بدین شیوه که مرتد از ارث محروم می گردد هر چند پس از فوت مورث خویش مسلمان شود، دارائی او به عنوان فیء متعلق به بیت المال است ، خواه آن اموال را در زمان اسلام یا در زمان اردتدادش به دست آورده باشد، البته اموال او بعد از فوتش به بیت المال می رسد ت ، بدین شیوه که مرتد از ارث محروم می گردد هر چند پس از فوت مورث خویش مسلمان شود، دارائی او به عنوان فیء متعلق به بیت المال است ، خواه آن اموال را در زمان اسلام یا در زمان اردتدادش به دست آورده باشد، البته اموال او بعد از فوتش به بیت المال می رسد ؛ چون اموال مرتد در زمان حیاتش توقیف است تا چنانچه به اسلام برگشت، به وی مسترد گردد ، و چنانچه در ارتداد مُرد ، بیت المال آن را تصرف می کند .(۱۰) *** ۴- : حکم و مجازات مرتد در فقه حنابله : اعدام برای زن و مرد. v کیفر مالی. v حنابله کیفر اعدام را برای مرتد، (چه زن و چه مرد) قائل شده اند، بدین ترتیب که هر وقت کسی مرتد شود، مرد یا زن به شرطی که بالغ و عاقل باشد ، سه روز به او مهلت داده می شود ، چنانچه ظرف این مدت بازگردد و توبه کند توبه اش پذیرفته می شود ، و چنانچه توبه نکند ، اعدام می شود ، از احمد بن حنبل روایت دیگری نقل شده که می گوید : توبه خواهی از مرتد واجب نیست ، بلکه مستحب است و باید توبه او با میل و رغبت باشد ، ولی اگر مرتدی به اجبار به اسلام بازگردد ، ظاهرا حکم به اسلام او می شود ؛ چون اجبار به حق است . احمد بن حنبل در روایت دیگری گفته است : توبه کسی که ارتدادش تکرار شود ، مقبول نیست ، به دلیل آیه ی (۱۳۷ نساء) ” إنّ الذین کفروا ثم ازدادوا کُفرا لم یکن الله لیغفر لهم ” . (۱۱) و اما “کیفر مالی”، بر اساس اعتقاد حنابله ، دارائی مرتد از هنگام ارتدادش (و طبق نظر دیگری بعد از مرگش) فیء تلقی می گردد . ولی در هر صورت ابتدا باید دیون وی پرداخت شود. لذا معتقدند به محض ارتداد ملکیت مرتد زائل نمی شود ، بلکه بعد از مرگ یا اعدام به زوال ملکیتش حکم می گردد و قبل از آن اموال او نزد شخصی موثق یا بیت المال و یا در اختیار حاکم شرع قرار می گیرد، بر این اساس، مرتد از تصرف در اموال خویش منع می گردد و اگر به اسلام برگشت اموالش با ملکیت جدید به او بازگردانده می شود . اما طبق قولی دیگر از حنابله ، مرتد از لحاظ ملکیت و تصرفات مال همانند مسلمان است، ارث می برد ، از او ارث می برند، ولی تصرفات تبرعی وی منوط به مسلمان شدنش می شود، اگر مسلمان شود، این نوع تصرفاتش جایز ، و اگر با حال ارتداد بمیرد جایز نیست هر چند کمتر از ثلث اموالش باشد و باید تصرفات تبرعی (منجز و معلق) به او بازگردانده شود .(۱۲) *** ۵- : حکم و مجازات مرتد در فقه امامیه : از آنجا که امامیه مرتد را به دو نوع ملی و فطری تقسیم می کنند و برای هر یک مجازات های متفاوتی را در نظر گرفته اند ، به تفکیک به آن پرداخته می شود : الف : حکم و مجازات مرتد فطری در فقه امامیه : آنان همچنین مجازات مرد و زن فطری را متفاوت می دانند : مرتد فطری مرد: – اعدام – کیفر مالی – انحلال پیوند زناشوئی – سلب ولایت در تزویج دختر خویش . مرد مرتد فطری اعدام می شود و بر اساس نظر بیشتر فقهای امامیه توبه اش نیز پذیرفته نمی شود ، با وجود این برخی از فقهای امامیه به پذیرش توبه مرتد فطری معتقدند . (۱۳) در کیفر مالی مرتد ، بعد از این که دیونش پرداخت شد ، اموال او بین ورثه تقسیم می شود ، هر چند که زنده باشد ؛ چون حکم مرده را دارد . مرد مرتد فطری از مسلمان ارث نمی برد . (۱۴) کیفر دیگر مرد مرتد فطری از نظر امامیه این است که : نمی تواند دخترش را به ازدواج کسی در آورد (سلب ولایت ازدواج) (۱۵) مرتد فطری زن : – انحلال پیوند زناشوئی – زندان ابد و ضرب . در فقه امامیه برای زنی که مرتد فطری است ، اگر که دخول صورت نگرفته باشد، بدون طلاق از همسرش جدا می گردد و از زمان ارتدادش عده نگه می دارد و چنانچه در این اثناء توبه کند نزد همسرش بر می گردد ( بدون نیاز به عقد جدید . زن مرتد فطری اعدام نمی شود، بلکه به زندان ابد می رود ، هنگام نماز او را می زنند و او را به سخت ترین کارها می گمارند و بدترین خوراکها را به او می خورانند و زبرترین جامه ها را بر او می پوشانند ، تا توبه کند یا بمیرد . ( البته اگر ارتداد زن تکرار شود در بار چهارم اعدام خواهد شد ) . ب : حکم و مجازات مرتد ملی در فقه امامیه : – اعدام – زندان – گسسته شدن پیوند زناشویی . از زن و مرد مرتد ملی خواسته می شود که توبه کنند ، چنانچه مرد توبه نکند اعدام می شود . اگر زن توبه نکند ، زندانی می شود، مدت زمان توبه خواهی سه روز است و به قولی تا زمانی که امید می رود مرتد برگردد و توبه نماید .(۱۶) تذکر : اموال زن و مرد مرتد ملی به وارث منتقل نمی شود . —————————————– پی نوشت ها (۱) کبار أساتذة الفقه الإسلامی ، ۲۶۴: ۱۴۱۱ ه . ق (۲) کبار أساتذة الفقه الإسلامی ، ۲۷۵: ۱۴۱۱ ه . ق (۳) کبار أساتذة الفقه الإسلامی ، ۲۶۸: ۱۴۱۱ ه . ق (۴) کبار أساتذة الفقه الإسلامی ، ۲۶۸: ۱۴۱۱ ه . ق (۵) الغروی ۶۴۲ : ۱۴۱۹ (۶) کبار أساتذة الفقه الإسلامی ، ۲۶۸: ۱۴۱۱ ه . ق (۷) أنفال / ۳۸ (۸) کبار أساتذة الفقه الإسلامی ، ۲۵۸: ۱۴۱۱ ه . ق (۹) کبار أساتذة الفقه الإسلامی ، ۲۶۸: ۱۴۱۱ ه .ق (۱۰)شیخ الإسلام ، ۲۱۹ : ۱۳۶۷ (۱۱)کبار أساتذة الفقه الإسلامی ، ۲۵۸- ۲۵۹: ۱۴۱۱ ه .ق (۱۲)کبار أساتذة الفقه الإسلامی ، ۲۶۵- ۲۶۶: ۱۴۱۱ ه .ق (۱۳)الموسوی الخمینی ، ۸، ۶ : ۱۳۶۳ (۱۴)طوسی ، ۲۸۳ : بی تا (۱۵)امینی و آیتی ، ۴۶۰ : ۱۳۷۵ (۱۶)الجبل العاملی ، ج :۲ ، ۳۴۳: ۱۴۱۰ . سوره بقره آیه ۲۱۷ v سوره آل عمران آیه ۱۴۹ v سوره محمد آیه ۲۵ v سوره نحل ۱۰۶ v سوره نور آیه ۵۵ v ———————————————————————— منابع : -ابن منظور ، لسان العرب ، دار صادر ، بیروت ، ج۳ ، نوبت چاپ ۳ ، ص : ۱۷۲- ۱۷۳. -راغب اصفهانی ،(۱۳۶۲) ، مفردات ألفاظ القرآن فی غریب القرآن، المکتبة المرتضویة ، نشر خورشید، چاپ دوم . -عبدالرحمن الجزیری، کتاب الفقه علی المذاهب الأربعة ، ج ۵ ، کتاب الحدود، دار الفکر، بیروت ، ۱۹۶۹، ص : ۴۲۲- ۴۲۵. -مجموعة من کبار أساتذة الفقه الإسلامی (۱۴۱۱) موسوعة الفقه الإسلامی المقارن الشهیرة بموسوعة جمال عبدالناصر الفقهیة ، مصر : المجلس الأعلی للشؤون الإسلامیة ،ج:۴. -ابن حجر العسقلانی ،فتح الباری، ج۱۲ ، دار السلام ، دمشق ، ط۳، ۲۰۰۰. – محمد الغزالی ، حقوق الإنسان بین تعالیم الإسلام و إعلان الأمم المتحدة ، دار المعرفة ، الجزائر ، ۲۰۰۱ ، ص ۶۵ .
– : حکم و مجازات مرتد در فقه مالکیه :
v اعدام برای زن و مرد.
v تعزیر
v ممنوعیت غسل و تکفین و جلوگیری از تدفین در گورستان مسلمین و حتی در گورستان کفار ،بلکه رها می شود تا عبرت سایرین گردد.
v انحلال پیوند زناشویی.
v کیفرهای مالی .(۱)
کیفر مالی شخص مرتد در فقه مالکی بدین گونه است برخی از تصرفات مالی وی جایز نیست ، مثلا ارتداد موجب بطلان وصیت او می شود . و همچنین مالکیه معتقدند که در دو صورت مال مرتد بعد از مرگ به وارثش می رسد :
الف : در صورتی که توبه کند ( نزد قاضی یا به تنهایی).
ب : در صورتی که ارتداد او ثابت نشود تا پس از مرگش. (۲)
دیگر کیفرهای مرتد در مذهب مالکی تعزیر است ، بدین شیوه که در بار دوم ، سوم و چهارم ارتداد پس از توبه و بازگشت به اسلام جایز است تعزیر شود .(۳)
و اما حکم اعدام مرتد در مذهب مالکی بدین ترتیب است که سه شبانه روز از او درخواست توبه می کنند ( از زمان ثبوت ارتداد شروع می شود نه از زمان ارتداد)، و او نباید گرسنگی و تشنگی بکشد ، بلکه باید از اموال خودش آب و غذا بخورد ، همچنین نباید اورا زد و شکنجه داد ، اگر ظرف این مدت توبه نکرد با شمشیر اعدام می شود . (۴)
کیفر اعدام زن و مرد در فقه مالکی همانند فقه شافعی و حنبلی بر خلاف مذهب حنفی یکسان است، به زن نفقه پرداخت نمی شود ، و همانند مرد مرتد سه شبانه روز به او مهلت توبه داده می شود ، چنانچه توبه نکرد، کشته می شود . اما اگر زن مرتد فرزند شیرخواری داشته باشد، اعدام او تا سپری شدن زمان شیرخوارگی فرزندش به تأخیر می افتد .(۵)
***
۳-: حکم و مجازات مرتد در فقه شافعیه :
v اعدام برای زن و مرد.
v انحلال پیوند زناشویی .
v کیفرهای مالی.
v ولایت نداشتن در امر اززدواج.
v ممنوعیت ازدواج. (مرد مرتد نمی تواند با زن مسلمان ازدواج کند). (۶)
سخت ترین کیفر مرتد در فقه شافعی “اعدام” است . اگر شخصی مرتد گردد (چه زن چه مرد) سه روز از او توبه خواهی می شود (چه خودش مهلت بخواهد چه نخواهد) ، چنانچه از توبه سرباز زند ، اعدام می شود . اگر شخصی مکررا مرتد شود و مسلمان گردد ، اسلام وی پذیرفته خواهد شد، به دلیل آیه : “قل للذین کفروا إن ینتهوا یُغفر لهم ما قد سلف” (۷)، و چون مرتد پس از ارتداد اقرار به شهادتین می کند ، به مسلمان بودنش حکم می شود .(۸)
کیفر “انحلال پیوند زناشویی” در مذهب شافعی بدین قرار است ، اگر زن و شوهر هردو یا یکی از آن دو مرتد شوند، چنانچه ارتداد قبل از دخول صورت گرفته باشد ، فورا از یکدیگر جدا خواهند شد . و اگر پس از دخول متحقق شده باشد، جدائی آنها متوقف بر سپری شدن عده است ، چنانچه پیش از سپری شدن عده ، هردو به اسلام برگردند ، بر ازدواجشان باقی خواهند ماند ، ولی اگر یکی از آنها مسلمان شود و دیگری بر ارتداد خویش باقی بماند ، از یکدیگر جدا خواهند شد . (۹)
از جمله کیفرهای مرتد از دیدگاه شافعی “کیفر مالی” است ، بدین شیوه که مرتد از ارث محروم می گردد هر چند پس از فوت مورث خویش مسلمان شود، دارائی او به عنوان فیء متعلق به بیت المال است ، خواه آن اموال را در زمان اسلام یا در زمان اردتدادش به دست آورده باشد، البته اموال او بعد از فوتش به بیت المال می رسد ت ، بدین شیوه که مرتد از ارث محروم می گردد هر چند پس از فوت مورث خویش مسلمان شود، دارائی او به عنوان فیء متعلق به بیت المال است ، خواه آن اموال را در زمان اسلام یا در زمان اردتدادش به دست آورده باشد، البته اموال او بعد از فوتش به بیت المال می رسد ؛ چون اموال مرتد در زمان حیاتش توقیف است تا چنانچه به اسلام برگشت، به وی مسترد گردد ، و چنانچه در ارتداد مُرد ، بیت المال آن را تصرف می کند .(۱۰)
***
۴- : حکم و مجازات مرتد در فقه حنابله :
v اعدام برای زن و مرد.
v کیفر مالی.
حنابله کیفر اعدام را برای مرتد، (چه زن و چه مرد) قائل شده اند، بدین ترتیب که هر وقت کسی مرتد شود، مرد یا زن به شرطی که بالغ و عاقل باشد ، سه روز به او مهلت داده می شود ، چنانچه ظرف این مدت بازگردد و توبه کند توبه اش پذیرفته می شود ، و چنانچه توبه نکند ، اعدام می شود ، از احمد بن حنبل روایت دیگری نقل شده که می گوید : توبه خواهی از مرتد واجب نیست ، بلکه مستحب است و باید توبه او با میل و رغبت باشد ، ولی اگر مرتدی به اجبار به اسلام بازگردد ، ظاهرا حکم به اسلام او می شود ؛ چون اجبار به حق است . احمد بن حنبل در روایت دیگری گفته است : توبه کسی که ارتدادش تکرار شود ، مقبول نیست ، به دلیل آیه ی (۱۳۷ نساء) ” إنّ الذین کفروا ثم ازدادوا کُفرا لم یکن الله لیغفر لهم ” . (۱۱)
و اما “کیفر مالی”، بر اساس اعتقاد حنابله ، دارائی مرتد از هنگام ارتدادش (و طبق نظر دیگری بعد از مرگش) فیء تلقی می گردد . ولی در هر صورت ابتدا باید دیون وی پرداخت شود. لذا معتقدند به محض ارتداد ملکیت مرتد زائل نمی شود ، بلکه بعد از مرگ یا اعدام به زوال ملکیتش حکم می گردد و قبل از آن اموال او نزد شخصی موثق یا بیت المال و یا در اختیار حاکم شرع قرار می گیرد، بر این اساس، مرتد از تصرف در اموال خویش منع می گردد و اگر به اسلام برگشت اموالش با ملکیت جدید به او بازگردانده می شود . اما طبق قولی دیگر از حنابله ، مرتد از لحاظ ملکیت و تصرفات مال همانند مسلمان است، ارث می برد ، از او ارث می برند، ولی تصرفات تبرعی وی منوط به مسلمان شدنش می شود، اگر مسلمان شود، این نوع تصرفاتش جایز ، و اگر با حال ارتداد بمیرد جایز نیست هر چند کمتر از ثلث اموالش باشد و باید تصرفات تبرعی (منجز و معلق) به او بازگردانده شود .(۱۲)
***
۵- : حکم و مجازات مرتد در فقه امامیه : از آنجا که امامیه مرتد را به دو نوع ملی و فطری تقسیم می کنند و برای هر یک مجازات های متفاوتی را در نظر گرفته اند ، به تفکیک به آن پرداخته می شود :
الف : حکم و مجازات مرتد فطری در فقه امامیه : آنان همچنین مجازات مرد و زن فطری را متفاوت می دانند :
مرتد فطری مرد: – اعدام . – کیفر مالی – انحلال پیوند زناشوئی . – سلب ولایت در تزویج دختر خویش . مرد مرتد فطری اعدام می شودو بر اساس نظر بیشتر فقهایامامیه توبه اش نیز پذیرفته نمی شود ، با وجود این برخی از فقهای امامیه به پذیرش توبه مرتد فطری معتقدند . (۱۳)
در کیفر مالی مرتد ، بعد از این که دیونش پرداخت شد ، اموال او بین ورثه تقسیم می شود ، هر چند که زنده باشد ؛ چون حکم مرده را دارد . مرد مرتد فطری از مسلمان ارث نمی برد . (۱۴)
کیفر دیگر مرد مرتد فطری از نظر امامیه این است که : نمی تواند دخترش را به ازدواج کسی در آورد (سلب ولایت ازدواج) (۱۵)
مرتد فطری زن : – انحلال پیوند زناشوئی . – زندان ابد و ضرب .
در فقه امامیه برای زنی که مرتد فطری است ، اگر که دخول صورت نگرفته باشد، بدون طلاق از همسرش جدا می گردد و از زمان ارتدادش عده نگه می دارد و چنانچه در این اثناء توبه کند نزد همسرش بر می گردد ( بدون نیاز به عقد جدید . زن مرتد فطری اعدام نمی شود، بلکه به زندان ابد می رود ، هنگام نماز او را می زنند و او را به سخت ترین کارها می گمارند و بدترین خوراکها را به او می خورانند و زبرترین جامه ها را بر او می پوشانند ، تا توبه کند یا بمیرد . ( البته اگر ارتداد زن تکرار شود در بار چهارم اعدام خواهد شد ) .
ب : حکم و مجازات مرتد ملی در فقه امامیه : – اعدام . – زندان . – گسسته شدن پیوند زناشویی .
از زن و مرد مرتد ملی خواسته می شود که توبه کنند ، چنانچه مرد توبه نکند اعدام می شود . اگر زن توبه نکند ، زندانی می شود، مدت زمان توبه خواهی سه روز است و به قولی تا زمانی که امید می رود مرتد برگردد و توبه نماید .(۱۶)
تذکر : اموال زن و مرد مرتد ملی به وارث منتقل نمی شود .
—————————————–
پی نوشت ها
(۱)کبار أساتذة الفقه الإسلامی ، ۲۶۴: ۱۴۱۱ ه . ق
(۲)کبار أساتذة الفقه الإسلامی ، ۲۷۵: ۱۴۱۱ ه . ق
(۳)کبار أساتذة الفقه الإسلامی ، ۲۶۸: ۱۴۱۱ ه . ق
(۴)کبار أساتذة الفقه الإسلامی ، ۲۶۸: ۱۴۱۱ ه . ق
(۵)الغروی ۶۴۲ : ۱۴۱۹
(۶)کبار أساتذة الفقه الإسلامی ، ۲۶۸: ۱۴۱۱ ه . ق
(۷)أنفال / ۳۸
(۸)کبار أساتذة الفقه الإسلامی ، ۲۵۸: ۱۴۱۱ ه . ق
(۹)کبار أساتذة الفقه الإسلامی ، ۲۶۸: ۱۴۱۱ ه .ق
(۱۰) شیخ الإسلام ، ۲۱۹ : ۱۳۶۷
(۱۱) کبار أساتذة الفقه الإسلامی ، ۲۵۸- ۲۵۹: ۱۴۱۱ ه .ق
(۱۲) کبار أساتذة الفقه الإسلامی ، ۲۶۵- ۲۶۶: ۱۴۱۱ ه .ق
(۱۳) الموسوی الخمینی ، ۸، ۶ : ۱۳۶۳
(۱۴) طوسی ، ۲۸۳ : بی تا
(۱۵) امینی و آیتی ، ۴۶۰ : ۱۳۷۵
(۱۶) الجبل العاملی ، ج :۲ ، ۳۴۳: ۱۴۱۰ .
v سوره بقره آیه ۲۱۷
v سوره آل عمران آیه ۱۴۹
v سوره محمد آیه ۲۵
v سوره نحل ۱۰۶
v سوره نور آیه ۵۵
————————————————————————
منابع :
– ابن منظور ، لسان العرب ، دار صادر ، بیروت ، ج۳ ، نوبت چاپ ۳ ، ص : ۱۷۲- ۱۷۳.
– راغب اصفهانی ،(۱۳۶۲) ، مفردات ألفاظ القرآن فی غریب القرآن، المکتبة المرتضویة ، نشر خورشید، چاپ دوم .
– عبدالرحمن الجزیری، کتاب الفقه علی المذاهب الأربعة ، ج ۵ ، کتاب الحدود، دار الفکر، بیروت ، ۱۹۶۹، ص : ۴۲۲- ۴۲۵.
– مجموعة من کبار أساتذة الفقه الإسلامی (۱۴۱۱) موسوعة الفقه الإسلامی المقارن الشهیرة بموسوعة جمال عبدالناصر الفقهیة ، مصر : المجلس الأعلی للشؤون الإسلامیة ،ج:۴.
– ابن حجر العسقلانی ،فتح الباری، ج۱۲ ، دار السلام ، دمشق ، ط۳، ۲۰۰۰.
– محمد الغزالی ، حقوق الإنسان بین تعالیم الإسلام و إعلان الأمم المتحدة ، دار المعرفة ، الجزائر ، ۲۰۰۱ ، ص ۶۵ .
ارتداددرمذاهب اسلامی۲ نریمان (فرید) احمدی * مدرس مدارس علوم دینی اهل سنت و دانشگاه های کردستان *
– : حکم و مجازات مرتد در فقه مالکیه : اعدام برای زن و مرد. v تعزیر v ممنوعیت غسل و تکفین و جلوگیری از تدفین در گورستان مسلمین و حتی در گورستان کفار ،بلکه رها می شود تا عبرت سایرین گردد. v انحلال پیوند زناشویی. v کیفرهای مالی .(۱) v کیفر مالی شخص مرتد در فقه مالکی بدین گونه است برخی از تصرفات مالی وی جایز نیست ، مثلا ارتداد موجب بطلان وصیت او می شود .
شناسه خبر : 19933
