اقتصاد کردستان صدها سال قبل کارآمدتر از امروز بوده است/ دکتر علی فقه مجیدی  

شاید در بسیاری از پدیده‌های امروزی بازگشت به گذشته امری غیرقابل‌تصور و نوعی عقب‌افتادگی تلقی شود. ولی پرواضح است که بعضی از جوامع در بسیاری از زمینه‌ها درگذشته از امروز مترقی‌تر بوده‌اند.
 در زمینه اقتصاد با نگاهی به بعضی از مناطق همانند استان کردستان این پدیده تا حدودی نمایان می‌گردد. در کردستان شاید در بسیاری از زمینه‌ها و از جمله سطح رفاه پیشرفت های اتفاق افتاده باشد، ولی در زمینه تولید به نظر بنده بدون شک می توان گفت که سیستم تولید در ۱۰۰۰ سال قبل کارآمدتر از سیستم تولیدی اقتصاد در امروز بوده است.
 تصور کنید به هزار سال اخیر برگردیم اگرچه این تصور این مسئله چندان سخت به نظر نمی رسد برای مثال بسیاری از روستاهای دور افتاده در مناطق مختلف استان کردستان از جمله اورامان و … که به امکانات رفاهی نظیر برق، جاده، گاز و … دسترسی ندارند سبک و سیستم تولیدی همانند گذشتگان هزار سال قبل خود دارند. این مردمان در نظام تولید خود تقریباً خودکفا بوده و حتی مازادتر از تجاری نیز دارند که متأسفانه امروزه نیز در آنها به جای استفاده از مازاد جهت بهبود سیستم تولید در جهت تخریب آن هزینه می شود، بدین معنی که واردات تولیدات شهری به مناطق خود باعث از رونق افتادن تولید بسیاری از محصولات تولید شده آنها می شود.
 این مردمان تقریبا تمامی محصولات کشاورزی مورد نیاز از جمله گوشت، گندم، جو، میوه، لباس، کفش، مصالح ساختمانی، خدمات مهندسی و معماری و … را در داخل سیستم اقتصادی کوچک روستای خود تولید می کنند. علاوه براین، این مردمان دارای سیستم دفع زباله، فاضلاب، مدیریت امور عام‌المنفعه خود هستند و جالب آن است در قرن ۲۱ نیز این شیوه زندگی و سبک اقتصادی هنوز اقتصاد این مناطق را تأمین و سبک زندگی آنها نیز پذیرفته‌شده است. (این سبک و شیوه تولید در شهرهای بزرگ همانند سنندج نیز وجود داشته است). پس به طور کلی می توان گفت که در ۱۰۰۰ سال قبل و حتی شاید قبل تر تقریبا تمامی کالاهای مصرفی و سرمایه‌ای در داخل خود سیستم اقتصادی تولید می‌شد و حداقل می‌توان گفت که یک سیستم تولید وجود داشته است.
 اما در کل نظام تولیدی اقتصاد امروز کردستان به ‌طورکلی تقریباً فاقد سیستمی است که حتی به اندازه ۱۰ درصد از مایحتاج کالاهای مصرفی خود را تولید کند و حتی شاید بتوان گفت سیستم تولیدی در اقتصاد این مناطق وجود ندارد.
امروزه حتی ساختن یک قطعه ساده خودرو که شاید در ارقام چند صدهزاری توسط مردم این مناطق استفاده می‌شود امری غیرقابل‌تصور است. این مسئله برای سایر کالاها از جمله فولاد، مصالح ساختمانی، حتی کالاهای پیش پا افتاده ای نظیر کیف و کفش و مواد غذایی نیز صادق است و تمامی این محصولات نه در داخل سیستم تولیدی این مناطق بلکه از سایر مناطق وارد می‌شود و مردمان این دیار که زمانی جزو مولدترین مردمان کره زمین بودند، اکنون یک مصرف‌کننده صرف بیشتر نیستند و دیگر به کلی تولید را از یاد برده‌اند. یک اصل اقتصادی نیز در زمینه تراز پیوسته منفی تجاری (واردات بیشتر از صادرات) به یک منطقه یا کشور وجود دارد و آن این که این سیستم اقتصادی رو به زول و نابودی است و روز به روز وابسته تر می گردد. علاوه براین، مردم این مناطق به سمت مبدا واردات مهاجرات می کند، انگیزه تولید و خودباوری از بین می رود و اثرات فرهنگی بسیار مخربی نیز وجود دارد که در این جا مجال پرداختن به آن وجود ندارد.
 لازم به ذکر است این مسئله برای سایر مناطق کردنشین ایران نیز صادق است. این که در ۱۰۰۰ سال قبل تقریبا بیکاری در سیستم اقتصادی نبوده و امروزه بیکاری به مرز بحران رسیده گویای اصلی زوال سیستم اقتصادی در این مناطق است.
در نهایت می توان گفت سیستم تولید کردستان نیاز به عزم جدی دارد و باید در درجه اول مردم اعم از سرمایه گذاران و نخبگان و در درجه دوم دولت برای ایجاد یک سیستم تولید همانند استانهای آذربایجان شرقی، اصفهان و … اقدامات عملی جدی به عمل آورند تا اثرات مثبت فعال کردن این بخش از نیروی انسانی و منابع طبیعی کشور کمک شایانی به اقتصاد کشور در این شرایط اقتصادی نماید.
دکتر علی فقه مجیدی استاد اقتصاد دانشگاه کردستان است و این یادداشت او در خبرگزاری کردپرس منتشر شده است.