به بهانه برگزاری همایش ملی مترجمان کرد ایرانی :  محمد قاضی «زوربای» کُرد ایرانی

 
به گزارش خبرگزاری فارس از بانه، محمد قاضی یکی از نویسندگان و مترجمان برجسته کرد ایرانی است که ۵۰ سال عمرش را صرف ترجمه کتاب کرد، نتیجه تلاش‌های خستگی‌ناپذیر وی حدود ۱۰۰ کتاب از زبان‌های انگلیسی و فرانسه به زبان فارسی بود.
 
قاضی با تسلط به زبان فارسی و شیرین زبانی که داشت مخاطب را جذب می‌کرد از مهم‌ترین کارهایش این بود که چند نسل را با کتاب آشنا و کتاب‌خوان کرد.
 
زبان قاضی زبان آفرینش بود و خیلی راحت خودش از تاثیر زبان مبدا رها و فارسی می‌شد و اگر ایرادی در درک زبان خارجی داشت آن را به زبان خودش بیان می‌کرد.
 
محمد قاضی در سال ۱۲۹۲ در شهر مهاباد چشم به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی را در زادگاه خود و تحصیلات متوسطه و دانشگاهی را در تهران در رشته حقوق در سال ۱۳۱۸ به پایان رساند.
 
قاضی زبان فرانسه در زادگاهش مهاباد را نزد شخصی به نام عبدالرحمان گیو از که از کردهای عراق بود یاد گرفت، پایه‌های فن ترجمه زبان فرانسه و عشق به ترجمه در کنار گیواز در نهادش جان گرفت.
 
در طول سال‌های که به مشاغل مختلف مشغول بود به شعر گفتن و ترجمه می‌پرداخت. وی گفته که قبل از پرداختن به کار ترجمه  شعر می‌سرودم اما صادقانه این احساس به من دست داده ‌بود که هرچه شعر بگویم هیچ وقت یک شاعر تراز اول نخواهم شد، اما امیدوار بودم که اگر بهترین مترجم نیز نشوم روزی در صف مترجمان خوب و عامه‌پسند قرار بگیرم.
 
نخستین ترجمه قاضی «کلود ولگرد» اثر ویکتورهوگو در سال ۱۳۱۷ منتشر شد.
 
پدرش میرزا عبدالخالق قاضی امام جمعه شهر مهاباد بود و مادرش آمنه به گفته خودش  سخت متعصب و مقید به آداب و سنت‌های اجدادش بود .
 
قاضی در پنج سالگی پدرش را از دست داد و مادرش نیز پس از مرگ همسر او و تنها خواهرش را ترک می‌کند و با یکی از خان‌های منطقه به نام فیض‌الله بیگی ازدواج کرد.
 
محمد قاضی دوران کودکی را تحت سرپرستی مادربزرگش در روستای چاغرلو گذراند و از هفت سالگی به مهاباد رفت.
 
محمد کوچک و بذله‌گو در مهاباد به مدرسه رفت و در سال ۱۳۰۷  دبستان را به پایان رساند و شاگرد اول شد و بخاطر اینکه در آن زمان مهاباد دبیرستان نداشت وی برای مدتی از تحصیل باز ماند.
 
در سال ۱۳۰۸ به نزد عمویش دکتر جواد قاضی به تهران رفت و به ادامه تحصیل پرداخت. در سال ۱۳۱۵ دیپلم خود را در رشته ادبیات گرفت و درهمان سال وارد دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد. قاضی در سال ۱۳۱۸ در همین رشته فارغ‌التحصیل شد.
 
وی به دانشکده ادبیات علاقه داشت اما این امر به دلیل مخالفت عمویش تحقق نیافت و به  ناچار وارد دانشکده حقوق شد.
 
از جمله خاطرات خوش قاضی در دوران دانشجویی آشنایی گرم وی با شاعره ارجمند پروین اعتصامی بود.
 
در فروردین سال ۱۳۴۲ قاضی با دختری گیلانی به نام فاطمه ازدواج کرد که همیشه وی را ایران صدا می‌کرد.
 
قاضی در روز چهارم تیر ماه سال ۱۳۴۲ برای معالجه قلب همسرش عازم لندن شد و این عمل با موفقیت انجام شد.
 
در سال ۱۳۴۷ برای بار دوم عمل دیگر در لندن بر روی قلب همسرش انجام شد این عمل برای همیشه قلب همسرش را از تپش انداخت و برای همیشه چشم از جهان فرو بست.
 
ثمره ازدواج قاضی دو فرزند بود که در حال حاضر خارج از کشور به سر می‌برند.
 
قاضی همزمان با تحصیل در دانشگاه تهران، در اداره بایگانی وزارت امور خارجه به صورت پاره وقت مشغول به کار شد و پس از پایان خدمت سربازی همزمان با ورود متفقین به ایران و فرار رضا شاه، در اداره بودجه اقتصادی وزارت دارایی به کار پرداخت.
 
در اداره تصفیه املاک واگذاری به سمت رئیس دفتر دکتر رضا کاویانی مدیرکل کارگزینی وزارت دارایی منصوب شد و بعد از آن مامور اداره جیره‌بندی قند، شکر و چای تهران شد. همچنین برای مدتی در بانک صادرات ایران کار کرد و پس از آن به عنوان مترجم در شرکت دانمارکی با ابراهیم یونسی به فعالیت پرداخت.
 
در سال ۱۳۵۲ مدیر انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان همکاری با این کانون را شروع کرد و به ترجمه کتاب‌هایی در این زمینه پرداخت.
 
وی در سال ۱۳۵۴به سرطان حنجره مبتلا شد و تارهای صوتیش را از دست داد و سال‌ها با این ناراحتی دست به گریبان بود اما با این وجود از بذله‌گوی ، شیرین زبانی و ترجمه باز نماند.
 
محمد قاضی مقام نخست بهترین ترجمه را درسال ۱۳۳۶ برای کتاب«دن کیشوت» و مقام دوم بهترین تالیف و ترجمه را برای کتاب «جزیره پنگوئن‌ها » کسب نمود.
 
از جمله ترجمه‌های محمد قاضی می‌توان به بلز ساندرا،گی دوموپاسان، ژول رومن، ویلادیمیر پوزنز، آنتوان دوسنت آگزوپری، پیرل باک، کایل آنستوت، ماریان دوبوزی، مارسل پانیول، فنلن واتبن کابه، جک لندن، لئون برتن، دی براون، جان اشتاین بک، اج دمیب نیک، هاروهی واسرمن، داستایوفسکی، کری ولف، تارله، ژلو بوفسکایا، آولکوف، واسیلی نیکیتین، ماکسیم گورگی، ایلیا ارنبورگ، ژاک سرون، آنا ماریا ماتوته، آنا ماریا ماتوته، اینیا تسیو سیلونه، مالاپارته و بوکاچیو، چالز دیکنز و چارلی چاپلین، نیکوس کازانتراکیس و گوستاس تاکتیس، ابراهیم احمد از عراق، امین مالوف از لبنان، ایوان اولبراخت از چکوسلواکی، ایوان اولبراخت از چکوسلواکی و هانس کریستین اندرسون از دانمارک و ده‌ها عنوان دیگر اشاره کرد.
 
قاضی کتاب خاطرات یک مترجم که خاطرات زندگی خودش است منتشر کرده است که در آن می‌نویسد “پدرم پسری به نام محمد داشت فوت کرد اما به دلیل علاقه‌ای که به نام محمد داشت من را محمد ثانی نامید”.
 
وی به کرد بودن خودش افتخار کرده و همواره خود را یک کرد ایرانی می‌داند.
 
زوربای یونانی هم کتابی است که محمد قاضی آن را به فارسی ترجمه کرده است و خود می گوید: «اگر زوربای ایرانی وجود دارد من هم زوربای ایرانی هستم».
 
مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی استان کردستان در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس اظهار داشت: قاضی شخصیتی دوست داشتنی، شاد و بذله‌گو، حاضر جواب و خوش ذوق و در عین حال پرکار و فعال بود.
 
اسماعیل احمدی افزود: قاضی در ترجمه یک سبک خاصی را رونق داد و در کنار آن به واژه سازی و کلمه سازی اعتلا بخشید بسیاری از کلمات که در زبان فارسی معادلی نداشت به راحتی با معادل سازی باعث بسط و گسترش زبان و ادبیات فارسی شدند.
 
وی گفت: فن ترجمه‌های قاضی بسیار فاخر و قوی بوده علت آن آشنایی کامل به زبان مبدأ و مقصد و اشراق کامل بر موضوع داشته است.
 
وی بیان کرد: با خواندن ترجمه‌های قاضی می‌توان درک کرد، متن و نثری که وی ترجمه کرده است، زیبا، جذاب، دلگشا و عموما خواننده را به خودش جذب می‌کند.
 
وی گفت: موضوعاتی که قاضی انتخاب کرده است، موضوعاتی ویژه و جذاب چون رمان «سفید دندان» و «دن‌کیشوت» و در حوزه تاریخ مانند «ناپلئون» بوده است.
 
احمدی افزود: از ویژگی‌های شاخص نثر کتاب‌های قاضی، قلم زیبا، گره گشا، دل چسب، روان و انتخاب هوشمندانه آثار است که دلیل عمده توفیق جذب مخاطب به آثار قاضی بشمار می‌آید.
 
مدیرکل نهاد کتابخانه‌های استان کردستان خاطرنشان کرد: شخصیت جذاب و دوست داشتنی قاضی در میان دوستانش موجب شد که همه از وی به نیکی یاد کرده و با یادآوری نام ایشان تاسفی عمیق به آنها دست داده و از معاشرت و مجالست با وی ابراز خرسندی می‌کنند.
 
وی با بیان اینکه قاضی تمام زندگیش را وقف ترجمه کرده است، گفت: این شخصیت مصداق کسی است که خودش را وقف اعتلای فرهنگ و ادب کشور کرد و این یک اتفاق بسیار خوب و مبارکی است که از عهده هر کسی بر نمی‌آید.
 
وی گفت: خوشحالیم که فرهنگ و ادبیات فارسی مرهون تلاش و خدمات ارزنده استاد قاضی است و این افتخار بزرگی برای کردستان و کردزبانان است.
 
احمدی گفت: قاضی در حال حاضر ۱۰۰کتاب ترجمه شده دارد که از آثار فاخر دنیا از زبان انگلیسی و فرانسه به زبان فارسی است.
 
وی افزود: عمده کارهای قاضی در زمینه رمان و تا حدودی منابع تاریخ است.
 
احمدی گفت: قاضی شعر بسیار زیبا و دلنشینی در وصف خلیج فارس نوشته است که فکر نمی‌کنم هیچ فارس زبانی با چنین قدرت و استحکام در وصف خلیج فارس شعری سروده باشد.
 
محمد قاضی (زوربای ایرانی) در ۲۴ دی ماه ۱۳۷۶در سن ۸۴ سالگی در تهران درگذشت و با خواست خود و اصرار مردم ادب دوست در زادگاهش مهاباد در میان استقبال پرشور مردم  به خاک سپرده‌ شد.
 
یادش در دل‌ها ماندگار/ نامش بر زبان‌ها جاری
 
 
 
++++++++++++
 
گزارش از زینب طلایی