دكتر ظريف: كشاكش‌هاي دروني سياست خارجي را تضعيف مي‌كند

“هر مذاكره‌اي اگر بخواهد پايدار باشد، هر دو طرف مذاكره بايد احساس كنند دستاوردي داشتند و هنر مذاكره كنندگان اين است كه دستاوردها به نحوي تعريف شوند كه براي طرف مقابل قابل تعريف باشد و بتوانند هر دو طرف به تفاهم برسند؛ به عبارت ديگر، هنر مذاكره رسيدن به «آري» است.
 
دکترمحمدجوادظريف وزيرامورخارجه درگفتگويي باروزنامه اطلاعات بابيان اين مطلب افزود:اعلام موضع هنر مذاكره نيست؛ هنر اين است كه موضوعات به شكلي طراحي و بيان شود كه طرف مذاكره، منافع خود را در آن ببيند كه اين يك اصل كلي است. در بحث هسته‌اي، دوطرف در هشت سال گذشته، بناي تفاهم نداشتند؛ شايد به اين دليل كه طرف غربي حس مي‌كرد اگر يك مقدار فشار را زيادتر كند، ايران مقاومت را رها مي‌كند و بر اين اساس كار پيش‌رفت و طرف ايراني هم هر اقدامي كه انجام داد براي مقابله با فشارها بود؛ مثل ادامه غني‌سازي ۲۰ درصدي.
 
وي ادامه داد:من فكر مي‌كنم آنچه اتفاق افتاد اين بود كه طرف مقابل به اين نتيجه رسيد با فشار نمي‌تواند اراده‌اش را بر مردم ايران تحميل كند و آخرين سنگرش كه شكسته شد، انتخابات رياست جمهوري امسال ايران بود و به همين دليل هم مقام معظم رهبري خواستار خلق حماسه سياسي بودند.
 
وزيرخارجه ادامه داد: حداكثر نقد به گروه مذاكره كننده ما اين است كه زياد امتياز داده است، اما هيچ كس نمي‌گويد كه ما خط قرمزها را شكسته‌ايم. اين در حالي است كه طرف مقابل رسماً اعلام مي‌كند كه خط قرمزها را شكسته و غني‌سازي را در ايران پذيرفته است. اين‌كه بعضي‌ها دعواي حق غني‌سازي كرده‌اند، بايد گفت كه اين كار مغلطه است. حق غني‌سازي ما در ان.‌پي.تي شناخته شده است و در دو اجلاس بازنگري ان.پي.تي، گفته شده است كه كشورها، تصميم‌شان درباره چرخه سوخت بايد مورد احترام باشد. اگر برنامه اقدام ژنو را كه نگاه كنيم، مي‌گويد مرحله نهايي شامل يك برنامه غني‌سازي است و اين‌كه از اكنون تا مرحله نهايي هم برنامه غني‌سازي ادامه دارد و ۵درصد غني‌سازي توسط ايران را همه دنيا پذيرفته‌اند.
 
وزير خارجه بااشاره به اين مطلب که از افتخارات نظام جمهوري اسلامي ايران اين است كه ما تصميم مي‌گيريم راجع به چه موردي با چه كسي صحبت كنيم ادامه داد:اگر روزي نظام، يعني در راس آن رهبري تصميم بگيرد و بعد در چارچوب بدنه اجرايي كشور عملياتي شود و حتماً‌ با مجوز رهبري گفتگو مي‌شود، اما فعلاً مجوز كلي رهبري، گفتگو درباره موضوع هسته‌اي است ولاغير و ما هم به اين متعهد هستيم؛ وگرنه ما با آمريكا مشكلات ديگري داريم و آنان هم مشكلات ديگري با ما دارند. آنان ممكن است راجع به مشكلاتشان بخواهند با ما صحبت كنند؛ ما اما هنوز چنين تصميمي نگرفته‌ايم. اگر روزي تصميم بگيريم كه با آمريكا مذاكره كنيم درباره موضوعات مورد تمايل خودمان است نه موضوعاتي كه آنان صرفاً روي ميز بگذارند. اين تصميمي امروزي نيست؛ تصميمي مربوط به آينده است. فعلاً ما به طور قطع تصميم داريم راجع به هيچ چيز به جز موضوعات هسته‌اي با آمريكا صحبت نكنيم.
 
ظريف درباره برخورد متضادامريکا با توافقنامه ژنو گفت: اگر ايراد من اين است كه من با مردم خودمان صادق هستم آن را با جان و دل مي‌خرم. من روز اول كه براي رأي اعتماد به مجلس رفتم قول دادم كه دروغ نگويم و روي اين قولم هستم. دروغ نخواهم گفت. ما متن واقعي را بيرون داديم وآمريکايي‌ها متن غيرواقعي را منتشر كردند. دوستان ما در داخل بر اساس متن غيرواقعي آمريكا به ما اتهام زدند. حتي دوستان ما در داخل در مصاحبه با مطبوعات آمريكايي كه گفته بودند آقاي اوباما دروغ مي‌گويدادعاکردند ظريف دروغ مي‌گويد كه خيلي برايم تعجب آور بود كه شكايت دوست را نزد دشمن مي‌برند. روزنامه واشنگتن پست مي‌نويسد: آقاي اوباما چرا به مردم راستش را نگفتيد؟ دو هفته بعد يكي از برادران در ايران با همان روزنامه مصاحبه مي‌كند كه ظريف دروغ گفته و اوباما راست گفته است!
 
وزيرخارجه باتاکيدبراين که ما بايد نگاه كلان به اين مسائل داشته باشيم گفت:نگاه كلان اين است كه بازي رقباي ما در منطقه و در جهان به هم خورده است. آنها يك بازي طراحي كرده بودند. من موضوع برنامه هسته‌اي ايران را بهانه‌اي براي پيگيري اهداف ديگري مي‌ديدم به هر حال بازي‌يي را تعريف كرده بودند و در اين بازي راحت بودند؛ چون برايشان تعريف شده بود و معلوم بود كه ايران هم مخالفت مي كند در آن صورت آنها مي‌توانند ايران را به عنوان تهديد امنيتي جلوه دهند؛ پروژه‌اي كه در روابط بين‌الملل امنيتي سازي مي‌گويند. اين پروژه در طول چند سال اجرا شده بود، البته گفتمان دولت گذشته هم به اين پروژه كمك كرده بود نمي‌خواهم دولت گذشته را نقد كنم. ممكن است گفتمان دولت گذشته منافع زيادي داشته اما به اين پروژه امنيتي‌سازي به صورت ويژه كمك كرده بود.گفتمان دولت جديد و اين كه هيچ كس باور نمي‌كرد كه ما درطول سه ماه بتوانيم به نتيجه برسيم و يك توافق داشته باشيم به آن در خارج به يك زلزله سياسي تعبير شد يعني اگر از ديدگاه كلان نگاه كنيم طبيعي است كه بايد رقبا، مخالفان و بدخواهان ما دستپاچه شوندكما اين كه شدند.آقاي نتانياهو حرف‌هايي كه زد، شنيديد او گفت: توافق قرن براي ايران و خطاي قرن براي غرب اتفاق افتاده است.بعضي از كشورهاي خليج فارس كه بي د‌ليل و به خاطر تصوراتي كه داشتند مبنا را بر دشمن انگاري ايران در دنيا گذاشتند.
 
اينها هم بسيار نگران شدند و گفتند كه آمريكا برنامه هسته‌اي ايران را با اقتدار منطقه‌اي تهران معاوضه كرده است.آمريكا برنامه هسته‌اي را محدود كرد و اقتدار منطقه‌اي ايران را پذيرفت. اين يعني زلزله‌اي در بيرون اتفاق افتاده است. نگراني، عصبانيت، دستپاچگي و حتي برخي اقدامات تروريستي عليه ما در لبنان، پيشاور و يمن‌ همه برخورد كوركورانه و بچه‌گانه با آن التهاب استراتژيكي است كه در آن‌ها ايجاد شد. اگر آنها ناراحت مي‌شوند طبيعت‌اش اين است كه مردم ما خوشحال بشوند. در مردم ما اميد ايجاد شد.
 
اما يك طرف ديگر قضيه كه مهم است اين كه ما در جمهوري اسلامي به دليل سابقه تاريخي، بيشتر مشكلات را از بيرون ديده‌ايم و راه حل را هم در بيرون جستجو كرده‌ايم و اين خطر استراتژيك براي ماست. از اين رو است كه مقام معظم رهبري بارها تكرار كرده‌اند كه نگاهتان بايد به درون باشد. راه حل را بايد در درون نگاه كنيد؛ يعني ما با همه مشكلات بيروني بايد باز هم فقط نگاهمان به اين نباشد كه اگر مشكل بيروني حل شد، مشكلات ما حل مي‌شود.
 
وي ادامه داد:اگر مردم مي‌خواهند به من، تيم مذاكره كننده و به سياست خارجي كمك كنند، بايد حتماً تمركز‌شان به حل موضوع از درون باشد و آنچه كه مقام معظم رهبري و مجموعه مسئولان نظام به عنوان اقتصاد مقاومتي مطرح كردند به معني اقتصاد رياضتي نيست؛ به معناي اقتصاد درونزاست. اين ديدگاه به ما كمك مي‌كند كه با دست قويتر در مذاكره حاضر شويم، لذا هميشه بايد يك نگاه متوازن داشته باشيم.
 
وزيرخارجه درتشريح شرايط سياسي کشوردرآينده اظهارداشت:به نظر من آنچه كه در آينده ضرورت دارد بيش از آن كه بخواهيم نقد گذشته كنيم، اين است كه ديپلماسي‌اي ‌موفق است كه مبتني بر شناخت صحيح باشد. ما بايد بفهميم دنيا به كدام سمت مي‌رود، بايد بفهميم كه چگونه دنيا در حال تحول است نه براي اين كه خودمان را با آن تطبيق بدهيم، بلكه براي اين كه بتوانيم از نقاط خالي اين دنياي در حال تحول استفاده بكنيم. در حوزه‌هايي كه مزيت نسبي داريم، خودمان را مستقر كنيم؛ نهادينه كنيم. يك زماني دنيا، دنياي متصلب دو قطبي بود و خيلي جاي خالي نداشت و زمين بازي‌اش خيلي محدود بود. اما اكنون واقعاً شرايطي ايجاد شده است دولت‌ها بسيار فراتر از قد و قواره‌شان مي‌توانند بازيگري داشته باشند؛ حتي فراتر از دولت‌ها، گروه‌ها، موسسات و شبكه‌ها مي‌توانند بازيگر باشند. حتي شبكه‌هاي فراملي، گروه‌هاي مختلف يك اقليت قومي در كشورهاي مختلف وقتي جمع مي‌شوند به عنوان يك بازيگر جهاني عمل مي‌كنند و مي‌توانند تاثيرگذار باشند، افراد مي‌توانند تاثيرگذار باشند. لذا آنچه كه اكنون براي ديپلماسي نيازمنديم، فهم صحيح شرايط بين‌المللي است. فهم صحيح به معناي پذيرش يك چارچوب نيست، بلكه به معناي آگاهي براي تاثيرگذاري و تعيين چارچوب خودتان است. بعضي‌ها وقتي من مي‌گويم فهم صحيح، مي‌گويند طرف مي‌خواهد و اين يك مقدمه وادادگي است؛ در حالي كه اصلاً اين گونه نيست. مقدمه حضور فعال، مبتكرانه، تاثيرگذار و داشتن ابتكار عمل در بازي و اين كه شما بدانيد بازي چيست؟ بدانيد اينجا چه كار قرار است بكنيد. بدانيد در اين بازي چه قدرتي به شما توان بازيگري مي‌دهد. در شرايط كنوني بين‌المللي خود قدرت‌هاي بزرگ اقتصادي و نظامي هم به دنبال قدرت تأثيرگذاري معنايي هستند. البته توان تأثيرگذاري معنايي‌مان خيلي بالاست و بايد از همين كه داريم بيشترين ميزان بهره را ببريم. نمي‌گويم دنبال بقيه موارد نرويم، اما بدانيم كه اكنون ما مزيت نسبي‌مان در اين حوزه است. ما در ديپلماسي ارزشي مي‌توانيم بسيار موفق باشيم.در ديپلماسي فناوري مي‌توانيم موفقيت‌ بالايي كسب كنيم.
 
در ديپلماسي عمومي حتي مي‌توانيم موفق باشيم به شرطي كه بفهميم لازمه بازي در ديپلماسي عمومي چيست.وي افزود:شايسته است كاري كنيم كه همزمان اهداف ملي و آرماني هم افزايي كنيم، چون اين‌ها در يك مسيرند كما اين‌كه بسياري از دولت‌هايي كه در گذشته توانسته‌اند موفق شوند هيچ وقت نگفته‌اند اهداف آرماني ما از اهداف ملي جداست. گرفتار بعضي چارچوب‌هاي فكري يا چارچوب‌هاي نظري كه ساخته و پرداخته خارج و كساني است كه از آن طريق مي‌توانند منافعشان را پيش ببرند، نشويم.
 
اگر در چارچوب فكري آن‌ها فكر كنيد در چارچوب نظري آن‌ها برنامه‌ريزي كنيد به نهادينه كردن قدرت آنها بيشتر كمك كرده‌ايد. تا نهادينه كردن قدرت خودتان. ممكن است بسيار ادعاي انقلابيگري بكنيد، اما داريد در زمين آنها بازي مي‌كنيد. بسياري اوقات ما با حرف‌هاي خيلي تند و تيز خود در زمين طرف مقابل بازي مي‌كنيم. زميني كه او چيده و طراحي كرده است.لذا نياز است بياييم زمين بازي را هم تعريف كنيم. ما نبايد آن را به دست خودمان نابود كنيم.
 
ظريف درباره چشم‌انداز نهايي مذاكرات هسته اي گفت:با اجراي توافقنامه ژنو، بخشي از تحريم‌ها تعليق شد، اما در دور نهايي، همه تحريم‌ها بايد لغو شود. پرونده ايران هم از شوراي امنيت خارج و در آژانس هم عادي‌سازي شود. اين اقدامات دراز مدتي است كه تأثيرات دراز مدت دارد و مي‌تواند همه اين اقدامات در فاصله كوتاهي انجام شود، لذا انجام توافق روي آن كمي سخت‌تر است، چون هر كلمه وزن خودش را خواهد داشت و بايد با دقت بسيار بحث شود تا ببينيم به كجا مي‌رسد.شايان گفتن است که متن کامل اين گفتگودرويژه‌نامه نوروزي روزنامه که فردا منتشرمي شود، ازنظرخوانندگان گرامي مي گذرد.