سرپنجه‌های غریب گروس کردستان/ کاهش صادرات و کمرنگ شدن فرش بیجار

کردپرس-فرش دستباف بیجار یکی از معروفترین دستباف های ایران و جهان است و درتمام دنیا نام بیجار در کنار فرشهای دستباف شناخته می شود. مشکلات صنعت فرش بیجار سیاستهای دولت، رکود بازار و… بارها و بارها مورد بحث قرار گرفته است و کسی هم مسئولیت مشکلات این حوزه بر عهده نمی گیرد. به همین دلیل با حمید قاضی رئیس اداره ی فرش شهرستان بیجار، درخصوص دلایل کاهش صادرات و کمرنگ شدن فرش بیجار به گفتگوی پرداخته ایم تا نظر و دیدگاه وی را در ارتباط با این امر بدانیم.
* چرا در سالیان اخیر صادرات فرش بیجار کاهش یافته است؟
– این مسئله دارای دو جنبه ی تولیدی و سیاسی است. از نظر تولیدی از سال ۱۳۷۵ به بعد، افراد متخصص در این زمینه، اعم از نقشه کش، رنگ رز و… علی الخصوص تولید کننده از شرکت درخواست حمایت مالی داشتند. و شرکت باید این مسئله را طوری پوشش می داد که باعث افزایش تولید می شد. اما شرکت به دلیل عدم نقدینگی کافی ناگزیر به واگذاری حمایت افراد متخصص به دست تجار فرش شد که آنها فرش های دستباف و اصیل بیجار را به کشورهایی مانند چین و سوئد صادر می کردند. طوری که اکنون خیابانی به اسم “بیجار” در چین نامگذاری شده است وبهترین تولید کننده ی ایران در کشور چین است که فرشهای چینی را به نام فرش بیجار تولید می کنند. مشکل دیگری که در این زمینه وجود دارد این بود که از کپی در بافت فرش استفاده شد. فرش بیجار با شهرت اصیل و آهنین خود اکنون هر متر مربع آن یک میلیون تومان ارزش دارد اما با استفاده از کپی فرش هایی بافته می شود که استحکام چندانی ندارد اما شکل آن از فرش بیجار زیباتر است.
شرکت فرش در بین سالهای ۱۳۷۸ تا ۱۳۹۰، در ماه پنجاه متر بافت فرش داشته است. اما از آن به بعد به دلیل ورود افراد سرمایه دار و شخصی، با دادن پیش پرداخت به بافنده ها در حین بافت، گوی سبقت تولید را از دست شرکت گرفتند و باعث رکود تولید شرکت شدند. با نفوذ این افراد به بازار وعدم نقدینگی کافی، تولید و صادرات شرکت کاهش یافته است.
* نحوه ی اداره و سرمایه گذاری قالی در گروس چگونه است؟
– شرکت فرش یک شرکت دولتی است که طبق قانون ومقرارات خود طی یک زمان معین و مبلغ مشخص نسبت به متراژ فرش با بافنده قرارداد منعقد می کند و مواد اولیه و دستگاه و نقشه را تحویل بافنده می دهد. پس از اتمام بافت فرش با استفاده از نظرات کارشناسان خبره در این زمینه روی فرش ارزش گذاری می شود و دستمزد بافنده پس از ارزش گذاری به صورت توافقی به بافنده تحویل می شود.
* چه قدمهایی در جهت ارتقاء کیفیت فرش برداشته شده است؟
– روند خود شرکت از ابتدا این است که مواد اولیه و مصالح فرش اصیل باشد، ازنقشه ی کپی استفاده نکند، در هر ۱۰ سانت بافت، از فرش بازدید می کند که طی بافت به فرش لطمه وارد نشود و اکنون نیز این روند همچنان ادامه دارد.
* چه اقداماتی برای ترویج و پیشرفت این صنعت صورت گرفته است؟
– این کار بستگی به مصوبه ی هیئت مدیره دارد. برند شرکت فرش نیز خود یک نوع تبلیغ است که نود سال سابقه دارد. همچنین این اقدامات شامل دوقسمت تولید و صادرات است که کار تبلیغات آن برعهده ی اداره ی مرکزی در تهران است ولی کار ما فقط قسمت تولید و یافتن بافنده است.
 
* با ورود و نفوذ فرش کامپیوتری به بازار رکود محسوسی را در بافت و خرید فرش دستباف مشاهده می کنیم. آیا تصمیمی برای کاهش یا عدم ورود این نوع فرش ها به شهرستان اتخاذ نکرده اید؟
– بازار این نوع فرشها به دلیل اینکه فضای کمی را درزمان بافت اشغال می کند و متراژ کمی دارد و بافنده دستمزد خود را زودتر از زمان موعود دریافت می کند، کوتاه مدت است. ما با ورود این نوع فرشها در بازاریابی دچار مشکل شده ایم و بافنده هم فکر نمی کند که با این کار به بازار لطمه می زند اما شرکت فرش سراغ این کار نمی رود و قانونی مصوب نشده است که از اینکار جلوگیری کنیم.
* میزان صادرات فرش بیجار در سال جاری چه میزانی بوده و بیشتر به چه کشورهایی صادر می شود؟
– ۲۹۰ متر مربع به تعداد ۱۱۲ تخته فرش در سال جاری تاکنون بافته شده است که به ارزش ۴ میلیارد و ۹۰۰ میلیون و ۴۴۰ هزار و ۵۱۴ ریال می باشد که ما به شرکت مرکزی در تهران تحویل داده ایم که تصمیم فروش و صادرات آن برعهده ی شرکت مرکزی است. شرکت مرکزی قبلا یک شعبه در آلمان  که نقطه ی مبادله بین ایران و سایر کشورهاست داشت که فرش ها را به آنجا صادر می کرد و از آن شعبه به سایر کشورها صادر می شد. اکنون نیز در داخل کشور تمام شعبات فعال هستند و به سراسر کشور صادر می شود.
* فرش بیجار در نمایشگاه بین المللی فرش در سال جاری چه رتبه ای را به خود اختصاص داد؟
– فرش بیجار در نمایشگاه بین المللی فرش امسال رتبه ی دوم را به خود اختصاص داد.
* آیا با راه اندازی و شروع به کار موزه ی فرش در بیجار تغییری در میزان صادرات فرش بیجار صورت خواهد گرفت؟
– البته و به صورت صد در صد این موزه به شدت بر صادرات و تولید فرش بیجار تاثیر بسزایی خواهد گذاشت. زیرا محل بازدید عموم است و مردم و توریست ها با انواع طرح ها و فرش های اصیل بیجار آشنا خواهند شد. در نمایشگاه بین المللی تهران نیز، فرش بیجار به طور دائم مساحتی به تعداد ۱۵هزار تخته فرش به خود اختصاص داده است که باعث رشد و افزایش تولید و صادرات فرش بیجار شده است.
*طبق گفته ی رئیس مرکز ملی فرش ایران، فرش بیجار برند بین المللی گرفته است. این مسئله در چه مرحله ای است؟
– شرکت فرش در سال ۱۳۱۴ تاسیس شد و شرکت فرش بیجار هم در سال ۱۳۴۲ تاسیس شد که ۱۰ سال پس از آن فرش بیجار برند بین المللی را به خود اختصاص داد و اکنون فرش بیجار یکی از برندهای بین المللی است.
* در حال حاضر چند بافنده در سطح شهر و روستا داریم؟
– ابتدای سال جاری ۲۱۲ بافنده ی فعال داشتیم اما در حال حاضر این تعداد به ۱۰۰ بافنده فعال کاهش یافته است. سالهای قبل ۳۰۰ تا ۴۰۰ بافنده به صورت متغییر داشتیم.
* آیا برای بافنده ها بیمه و یا تسهیلات دیگری در نظر گرفته اید؟
– طبق مصوبه ی مجلس تمامی بافنده های فعال عضو اتحادیه می شوند و از طریق آن بیمه ی خانگی به آنها تعلق می گیرد که ۷درصد آن را خود بافنده می دهد و مابقی را تامین اجتماعی پرداخت می کند. اگر فرش خوب بافته شود و ارزش بیشتری داشته باشد شرکت به بافنده ها از طریق صندوق مهر امام رضا(ع) وام و تسهیلات می دهد. هر سال هم به عنوان عیدی مبلغی را به بافنده ها پرداخت می کند.
* آیا قرار نیست اخیرا در شرکت تغییراتی ایجاد شود اگر آری به چه صورت این تغییرات انجام می شود؟
– در مصوبه ای که قرار است پس از عید و در سال آینده تصویب شود، شرکت به بخش خصوصی واگذار خواهد شد و زیر نظر بانک تجارت خواهد رفت و از نظر مالی بخش عمده ای از مشکلات آن حل می شود. اما اکنون شرکت فرش وابسته به وزارت بازرگانی است و از زمان تشکیل خود از هیچ اسپانسر و حمایت کننده ی مالی یاری نطلبیده و روی پای خود ایستاده است.