مراحل جدید در مذاکرات صلح بین پ.ک.ک و ترکیه/ جواد اُنش

کردپرس/ جواد اُنش معاون سابق رئیس سرویس اطلاعات میت (MIT) ترکیه، یکی از کارشناسان زبده ی امنیتی است که علاوه بر آن که طی سالهای ۱۹۶۶ تا ۲۰۰۵ میلادی در رده های مختلف اطلاعاتی و امنیتی کار کرده و بر حوزه ی کاری خود اشراف دارد، سه دهه از عمر خود را صرف مطالعه بر مسائل مربوط به کُردها کرده و کتاب مهمی به نام «تابوهای ترکیه می شکنند» به رشته ی تحریر درآورده است. اُنش پس از بازنشسته شدن در بسیاری از رسانه های ترکیه به عنوان مشاور، نویسنده، تحلیل گر و مصاحبه شونده مشغول فعالیت شده است. وی از معدود چهره های امنیتی ترکیه است که علاوه بر اعتبار حرفه ای و حکومتی، نزد کُردها نیز از ارج و حرمت بالایی برخوردار است و بسیاری از نهادهای اقماری پ.ک.ک نیز بارها او را به گردهمایی های خود در استانبول، آنکارا و دیاربکر دعوت کرده اند.
 
 
اُنش/ ترکیه هم اکنون در موقعیتی است که می تواند تغییر و تحولات جدید را به خوبی کنترل کند. واقعیت این است که مسائلی که در گذشته در حوزه های تاریخی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی روی داده، بارهایی سنگین و موانعی بزرگ به وجود آورده و تابلویی مبهم و پیچیده در معرض دید قرار داده است.
در هر دوره ای که تلاش برای دموکراتیزه کردن و حل مشکلات صورت می گیرد، احتمال افزایش مخاطرات و ریسک ها، وجود دارد و حل ناتمام مشکلات می تواند، منجر به ایجاد مشکلاتی دیگر شود.
هر دو انتخابات سال ۲۰۱۴ یعنی انتخابات شهرداری ها در ۳۰ مارس و انتخابات ریاست جمهوری در ۱۰ آگوست این واقعیت را نشان دادند که جامعه ی ترکیه مطالبات دموکراتیک ویژه ای دارد و برای تحقق مطالبات خود و حل مشکلات و معضلات بنیادین کشور، نه تنها حزب حاکم و حکومت ترکیه، بلکه احزاب مخالف را نیز مامور کرده است. تحلیل دینامیسم ها و ظرفیت های درونی ترکیه، نشان می دهد که مردم خواهان ارتقای کیفیت دموکراسی، توسعه ی سیاسی، تولید سیاست، برتری حقوق و تسری حقوق در نظام اداری و بروکراسی کشور، کثرت گرایی، نظارت و سپردن قدرت به دولتی هستند که به مردم حساب پس دهد و براساس این تابلو، می توان گفت که یک دوران سیاسی جدید در ترکیه آغاز شده است.
در معادلات خاورمیانه و در جنگ قومی، مذهبی، رقابت های منطقه ای- جهانی، جنگ منافع و بحران های جدید، با زایش خطرات بزرگی روبرو هستیم که جوامع منطقه را وحشت زده کرده و فجایع انسانی بزرگی را رقم زده است. در چنین شرایطی، قدرت منطقه ای ترکیه می تواند در مسیر حل معضلات و با محوریت دموکراسی، کرامت انسانی و رویکرد صحیح، مورد استفاده قرار بگیرد. براساس این مقدمات و در چهارچوب این منظر کلی منطقه ای، قصد دارم به نکاتی در مورد روند مذاکرات صلح بین ترکیه و پ.ک.ک اشاره کنم.
 
 
 
اقدامات حکومت ترکیه
در ۱۸ آگوست سال جاری میلادی، بشیر آتالای معاون نخست وزیر و گرداننده ی اصلی مذاکرات صلح با پ.ک.ک در گفتگو با روزنامه ی ستار، اصلی ترین هدف مذاکرات را «پایان دادن به ترور، بازگشت اعضای پ.ک.ک و مشارکت آنان در صحنه های سیاسی و اجتماعی» دانست و به این موضوع اشاره کرد که هیات هایی از نمایندگان حزب دموکراتیک خلق ها و همچنین هاکان فیدان، رئیس سرویس اطلاعاتی میت برای تداوم گفتگوها به جزیره ی ایمرالی می روند. در همان روز در روزنامه ی ینی شفق خبری با عنوان «نقشه ی راه برای تداوم مذاکرات صلح» به این موضوع اشاره شد که یک سند ۲۹۱ صفحه ای تدوین شده و در آن به چنین نکاتی اشاره شده است:
– براساس تحولات خاورمیانه و با در نظر گرفتن تاثیرات این تحولات، گزارش ویژه ای در مورد مذاکرات صلح تدوین شده است.
– کُردها در این مسیر مهم ترین مخاطبین حکومت هستند و تلاش می شود با اتخاذ یک راهبرد صحیح، رابطه ی صحیح و مثبتی با همه ی کُردها برقرار شود و تصویر جدیدی از ترکیه به آنها نشان داده شود.
– دبیرخانه ی جدیدی برای پیگیری حوزه های مختلف مربوط به حل معضل کُردها زیر نظر معاونت امنیت عمومی نهاد نخست وزیری ایجاد می شود.
– زیرساخت های حقوقی لازم برای بازگشت اعضای پ.ک.ک ایجاد می شود و تلاش می شود در سه ماهه ی نخست سال ۲۰۱۵، بخشی از نیروهای پ.ک.ک به کشور بازگردند.
– فراهم نمودن امکان بازگشت آوارگان کُرد ترکیه که در کمپ مخمور عراق زندگی می کردند و طی هفته های اخیر از ترس حملات داعش به رانیه در نزدیکی سلیمانیه پناه بردند.
– از سال ۱۹۹۹ به بعد ۳۹۷۱ نفر از اعضای پ.ک.ک سلاح بر زمین گذاشته و در شهرهای اربیل، سلیمانیه و دهوک زندگی می کنند و ۱۷۱۱ نفر از آنان، افرادی هستند که پرونده ی تحقیقاتی خاصی در موردشان وجود ندارد و باید تلاش شود زمینه ی بازگشت سریع برای این افراد به وجود بیاید.
– فراهم نمودن امکان خدمت و تامین مراکز ویژه برای افرادی که از صفوف پ.ک.ک به داخل کشور بازمی گردند.
– افراد مهم پ.ک.ک و چهره هایی که از آنها به عنوان مغزهای حزب یاد می شود، بالغ بر ۱۴۹۲ نفر هستند. باید تلاش شود در آخرین مرحله ی مذاکرات صلح، در اقلیم کردستان عراق در اطراف رانیه، کویه و مخمور، کمپ های موقت برای اقامت این افراد ایجاد شود و ظرف مدت ۲ سال این افراد به تدریج وارد ترکیه شوند، البته ذکر این نکته ضروری است که برای ۱۲۷ نفر از این اعضای پ.ک.ک امکان بازگشت به ترکیه وجود ندارد.
– امکان بازگشت برای اعضای شاخه ی اروپایی پ.ک.ک به زودی فراهم شود.
– ۱۲۷ عضو برجسته که از آنان به عنوان لیدرها و فرماندهان اصلی پ.ک.ک یاد می شود، در اربیل اقامت کنند.
– اسنادی وجود دارد که بخشی از ۶۱۵۵ عضو پ.ک.ک ممکن است پس از بازگشت به ترکیه، راهی مناطق کُردنشین سوریه شوند.
 
 
 
توصیه های اوجالان در ملاقات آخر
گروهی از نمایندگان حزب دموکراتیک خلق ها، پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، در جزیره ی ایمرالی با اوجالان ملاقات کردند. توصیه های اوجالان در این ملاقات می تواند راهگشای ما برای درک ماهیت پیشرفت روند مذاکرات در مراحل بعدی باشد. سری ثریا اُندر نماینده ی استانبول و از سران حزب دموکراتیک خلق ها، در روز ۱۹ آگوست و در گفتگو با روزنامه ی اوزگور گوندم به مواضع اوجالان اشاره کرده و از قول او گفته است:
– با در نظر گرفتن معضلات و بحران های منطقه، باید این واقعیت را پذیرفت که دوستی ترک و کُرد یک ضرورت و اولویت اجتناب ناپذیر است.
– لازم است طرفین تا پایان سپتامبر اصول و اهداف نهایی خود را در تقویم مذاکرات مشخص کنند.
– لازم است به منظور شفاف شدن مسیر مذاکرات، همه ی دیدارها و گفتگوها ضبط و مستند شود.
– نتایج انتخابات نشان دهنده ی تصویب و تایید مذاکرات صلح از سوی مردم ترکیه و درخواست آنها برای استقرار نظام جمهوری دموکراتیک است.
– خلق های ترکیه نباید اجازه دهند که با اجرای تاکتیک های جنگ ویژه و جنگ روانی، دستاوردهای صلح بر باد داده شوند.
– نیروهای دفاعی پ.ک.ک در عراق و سوریه می توانند به عنوان نیروهای ملی محافظ صلح، سازماندهی شوند.
 
 
 
ابهامات و مشکلات
مساله ی پ.ک.ک، مساله ای است که به طور مستقیم با معضلات کُردهای ترکیه ارتباط دارد و در حل این مسائل مهمی وجود دارد که می توان به برخی از آنها به این شکل اشاره کرد:
– دموکراتیزه کردن حوزه های عمومی ترکیه و ارتقای سطح دموکراسی کشور نیاز به فعالیت مداوم دارد و حل مساله ی پ.ک.ک می تواند تداوم و توسعه ی سیاسی بدون گسست را موجب شود.
– برای عادی سازی همه ی حوزه ها و ایجاد امکان پذیرش، لازم است فضای روانی جامعه مهیا شود تا در مراحل بعدی مشکل خاصی پیش نیاید.
– روند خلع سلاح، شرایط و ضرورت های ویژه ای دارد که پ.ک.ک باید خود را با این شرایط هماهنگ سازد.
– شرایط و معادلات سیاسی خاورمیانه، روز به روز در حال تغییر و دگردیسی است و لازم است در هر دو حوزه ی سیاست داخلی و خارجی ترکیه، با استفاده از قدرت و ظرفیت نهادهای دموکراتیک، مدنی و اجتماعی، گونه ای از وحدت قوا به وجود بیاید.
ناچاریم به این واقعیت اشاره کنیم که ترکیه، باید برای رسیدن به چنین اهداف مهمی، فضای سیاسی و اجتماعی و اقلیم و هوای حاکم بر روابط موجود را تغییر دهد. پس از انتخابات، تحلیل شرایط مهم و حساسی همچون دو قطبی شدن حوزه های سیاسی و اجتماعی و فاکتورهای تاثیرگذار اقتصادی و سیاسی، می تواند ریسک و مخاطرات بزرگی را در مسیر مذاکرات صلح به وجود بیاورد. با این حال، ظرفیت ها و قدرت های دموکراسی خواه ترکیه، همچنان در حال مقاومت بر اصول و آرمان های خود برای توسعه ی سیاسی و ارتقای دموکراسی ترکیه هستند و حزب حاکم، جنبش سیاسی کُردها و جامعه ناچارند در حفظ آرمان های صلح جویانه تلاش کنند. به همین خاطر لازم است طرفین، براساس یک چهارچوب واقع، شفاف و روشن و با تدوین یک تقویم و برنامه مدّون، مقاطع و مراحل بعدی مذاکرات را به شکل صحیح و عینی بررسی و پیش بینی کنند.
یکی از عوامل و فاکتورهای مهم، مشارکت حزب دموکراتیک خلق ها (HDP) در تلاش ها و فعالیت های پارلمانی برای به فرجام رساندن مذاکرات است. طرفین در مورد چهارچوب و شیوه ی خلع سلاح به توافقاتی رسیده اند که باید به موازات برنامه ریزی برای عملی کردن پروژه ی خلع سلاح، کیفی سازی اقدامات دموکراتیک هم در دستور کار قرار بگیرد و نقش مجلس ملی ترکیه در این حوزه بسیار مهم و حیاتی است.
 
 
 
تحولات عراق، حملات داعش و وحدت کُردها
تحولات خاورمیانه و به ویژه بحران های جدیدی که در عراق روی داده، شرایط نوینی را به وجود آورده است و گونه ای از مبارزه ی منطقه ای و جهانی علیه داعش شکل گرفته است. نه تنها بازیگران بین المللی غرب علیه داعش وارد عمل شده اند بلکه ایران نیز در این میدان با دیگر عوامل هم فکر و هم مسیر است و همراهی ایران با دیگر کشورها علیه داعش، یک مساله ی مهم و تاثیرگذار است. می توان گفت با معرفی حیدر العبادی به عنوان نخست وزیر جدید عراق، شرایط ویژه ای ایجاد شده است. در این شرایط، علاوه بر آن که آمریکا و اروپا کمک های تسلیحاتی خود را برای حکومت اقلیم کردستان عراق ارسال می کنند بین خود کُردها یعنی بین نیروهای پیشمرگ، شاخه ی نظامی پ.ک.ک و شاخه ی نظامی حزب اتحاد دموکراتیک کُردهای سوریه نیز، گونه ای از همراهی و مبارزه در برابر دشمن مشترک، به وجود آمده است و آنان با وجود آن که در برخی مسائل با هم دارای اختلاف نظر هستند، اما فعلاً در این مسیر متحد شده اند. ترکیه در این شرایط نوین، از یک سو با کُردهای ترکیه و پ.ک.ک در مسیر مذاکرات صلح وارد تعامل شده و از دیگر سو روابط ویژه ای با اقلیم کردستان عراق برقرار کرده است و همکاری های استراتژیک آنکارا و اربیل، می تواند منتج به ارتقای روابط ترکیه با همه ی کُردهای منطقه شود و این مساله از منظر حفظ امنیت منطقه و ترکیه، اهمیت ویژه ای دارد.
 
 
 
یک سوال مهم
در شرایطی که شاخه ی نظامی پ.ک.ک و شاخه ی نظامی حزب اتحاد دموکراتیک کُردهای سوریه در عراق و سوریه در مقابل داعش می جنگند، آیا ممکن است ترکیه از هدف و درخواست مهم خلع سلاح پ.ک.ک کوتاه بیاید؟ از منظر مذاکرات صلح، پ.ک.ک باید یکایک سلاح های خود را بر زمین گذاشته و در ترکیه ی یک پارچه و منسجم دست به فعالیت سیاسی رسمی و قانونی بزند و این یک هدف حیاتی و بازگشت ناپذیر است. قاعدتاً اعضای پ.ک.ک به عنوان شهروندان ترکیه حق ندارند در کشورهای دیگر، به عنوان عضو احزاب و نهادهای غیرقانونی فعالیت کنند.
اما براساس شرایط و معادلات سیاسی عینی و واقع گرایانه می توان گفت، آن دسته از اعضای پ.ک.ک که خارجی هستند و یا تمایلی به برخورداری از حق شهروندی ترکیه ندارند، می توانند در شمال سوریه حضور داشته باشند.
 
 
ترس از فعالیت های خرابکارانه
لازم است به منظور مقابله با فعالیت های خرابکارانه، مذاکرات تقویت شود. به موازات آن که نقشه ی راه و تقویم مراحل و مقاطع بعدی مذاکرات ترسیم و تدوین می شود، لازم است طرفین به منظور پایان دادن به مبارزه ی مسلحانه و استقرار کامل صلح، سخنان و بیاناتی بر زبان بیاورند که کاملاً تعهدآور بوده و موانعی جدی بر سر راه فعالیت خرابکاران و بدخواهان به وجود بیاورند.
منبع: بخش ترکی الجزیره
ترجمه: خبرگزاری کردپرس
 
 
 
کد مطلب: ۶۸۴۹۱  |  تاريخ: ۱۳۹۳/۵/۳۰  |  ساعت: ۱۶ : ۴