پایگاه اطلاع رسانی کرد نور آخرین اخبار روز ایران و جهان
وحدت به معنی یگانگی مقابل کثرت ، حاصل مصدر اتحاد است. لذا در غیر مضامین عرفانی و اعتقادی هرگاه برای اغراض سیاسی بکار رود، دقیقا به همان معنی اتحاد است . اتحاد: به معنی یکی شدن و دست به دست همدیگر دادن برای انجام کاری یا رسیدن به یک هدف مشخص .
با نگرش به این پیش درآمد کوتاه ، به کار بردن واژه وحدت بجای اتحاد چندان صحیح به نظر نمی رسد ، می توان آن را غلط مشهور یا نوعی مسامحه قلمداد کرد ، زیرا کلمه (وحدت) بیشتر زمینه اعتقادی و عرفانی دارد، وآنگهی واژه (اتحاد) جنبه سیاسی و اجتماعی آن بیشتر مدّ نظر است. کتب و نشریات متعدد نام (اتحاد) بر خود داشته اند ، مانند رساله (ندای اتحاد) تألیف مرحوم آیه الله شیخ ممد مردوخ کردستانی و ….. عرفاء ، وحدت را اینگونه معنی کرده اند : یگانگی خدای تعالی . وحدت حقیقی مراد وجود حق است. این اشعار عرفانی مؤید همین موضوع است:
گرنه حسنش دایماً در جلوه است این نمود و بود عالم از کجاست
از تجلی جمال وحدت است در حقیقت این که کثرت را بقاست
هستی عالم همه هستی اوست بی بقای حق جهان عین فناست
حال برگردیم به اصل موضوع واینکه نگرش قرآن پیرامون اتحاد و همبستگی جوامع مسلمین چگونه است . قرآن کریم در آیات متعدد با تعبیرات گوناگون بدون توجه به جنبه های عقیدتی فرد ، لزوم رعایت اتحاد میان پیروان دین مبین اسلام برای نیل به اهداف والا را گوشزد کرده است . یکی از این آیات سالهاست جنبه شعار گونه به خود گرفته و بدون توجه به مضامین و کاربرد واژگانی آن ، در محافل و مجالس وکنگره ها و سمینارها ، ورد زبان عارف و عامی سخنوران ، سیاست پیشگان و متصدیان امور شده و چه بسا بارها ترجمه های غلط نیز ازآن به خورد مردم داده می شود . آیه شماره ۱۰۳ از سوره «آل عمران » البته بخشی از این آیه شریفه که می فرماید:«واعتصموا بحبل الله جمیعاً ولا تفرقوا….. الخ»در این آیه کوتاه اما پر معنی دو واژه آن جای بسی تأمل و تحقیق است: یکی کلمه(اعتصام) و دیگری واژه (حبل) پرسش اساسی این است : چرا خداوند متعال اینگونه تعابیر و کلمات را به کار برده اند ؟! اصولاً اعتصام یعنی چه؟! حبل به چه معنی است؟! چرا خداوند از این تمثیل زیبا استفاده کرده است ؟!برخی آیات قرآن آیات دیگر را تفسیر می گنند.
برای مثال در همین سوره آل عمرآن آیه ۱۰۱ آمده است :«و من یعتصم بالله فد هدی الی صراط مستقیم» این آیه تا حدودی به شرح و تفسیر آیه قبل (۱۰۳) کمک می کند.
در اینجا ذکر این نکته ضرورت داردکه بشر یا به عبارت دیگر افراد نوع آنان از بدو خلقت تاکنون همواره پیرامون خود احساس خطر کرده و برای مقابله با خطرهای گوناگون و رفع آنها ، به ابزارها و وسایل دفاعی متوسل شده است. از ابتدایی ترین وسایل و ابزارها تا پیشرفته ترین آنها از قبیل تانک، توپ ، موشک، هواپیماهای پیشرفته و انواع سلاحهای هوشمند ، احداث پناهگاه و خاکریزها و نردها و برای مقابله با بلایای طبیعی نیز به ابزارهای دفاعی متناسب با آنها متوسل شده و تا حد توان به مقابله بر خاسته است تا از ناامنی به امنیت دست یابد و به آرامش کامل برسد . این فرایند را در زبان عربی (اعتصام ) می گویند . اعتصام : خود را در پناهگاه امن قرار دادن ، خود را در قلعه مستحکم جای دادن ، که مشتقات آن عبارت است از معتصم، معصوم، عصمت، عاصم ، و….. اینکه می گویند : پیامبران الهی معصوم هستند ، یعنی: ابزار کامل برای مقابله با گناهان را در اختیار دارند،زیرا خطری متوجه آنان نمی شود و در برابر موج گناهان احساس خطر نمی کنند .
(حبل) : به معنی طناب محکم و زمخت که اگر خود را به آن آویزان کنید خطر سقوط و پاره شدن آن متوجه شما نشود. قدیم اگر کسی در چاه می افتاد بلا فاصله برای بیرون آوردنش طنابی محکم به داخل چاه آویزان می کردند و فرد در چاه افتاده خود را به طناب آویزان می کرد و بدینوسیله او را از چاه بالا می کشیدند و از مرگ وخفه شدن نجاتش می دادند .
امروزه کوهنوردان ،سنگنوردان نیز برای بالا رفتن از صخره ها و رسیدن به قله از همین طناب ها و ریسمان های مستحکم استفاده می کنند. با این دو توضیح کوتاه و مختصر تا حدودی گزینش و انتخاب دو واژه «اعتصام» و «حبل» و معنی کاربردی آنها روشن گردید بنابراین کاربرد واژگانی در قرآن را نباید نادیده گرفت زیرا هر کلمه ای در قرآن بار معنای خاص خود را دارد قرآن به صراحت خطاب به مردم می گوید : ای مردم شما در چاه افتاده اید و در حال غرب و خفه شدن هستید خداوند برای رهایی و نجات شما طنابی مستحکم آویزان کرده اگر تمایل به نجات دارید و می‌خواهید از خطر جان رهایی یابید خود را به آن طناب آویزان کنید تا شما را بالا بکشند و از مرگ نجات نجاتتان دهند یا اگر می خواهید به ستیغ و قلّه شکوه و اقتدار برسید و از صخره ها و موانع سخت بالا روید راه چاره آویزان شدن به این طناب است که بسیار مستحکم و متین است و هرگز پاره نمی شود البته همه در چاه افتاده اید یکایک شما ها برای نجات از چاه باید خود را به این رشته محکم آویزان کند تا اتّحاد و همبستگی و همگرایی کامل شود « و اعتصموا بحبل الله جمیعا» هیچکس از این فرمان مستثنا نیست حال پرسش اساسی این است است که این طناب، این ریسمان و این رشته محکم و پاره نشدنی چیست؟ در پاسخ باید گفت که قرآن. آری قرآن نقشه راه مسلمانان در همه قرون و اعصار. نخستین فردی که به این ریسمان الهی چنگ انداخت و آن را در دستاویز خود قرار داد شخص پیامبر بزرگوار اسلام بود که سیره عملی و نظری آن حضرت از تولّد تا رحلت سراپا قرآنی بود .در تاریخ اسلام آورده اند مردی به نام سعد بن هشام نزد ام المومنین حضرت عایشه(رضی الله عنها)رفت تا از ایشان اخلاق پیامبر ص را جویا شود عایشه گفت مگر قرآن نمی خوانی؟ گفت چرا گفت (کان خلقه القرآن )تمام اخلاق و رفتار پیامبر ص قرآنی بود و از قرآن درس میگرفت حضرت علی علیه السلام در اوّلین روزی که به خلافت رسید همین موضوع تمسّک به قرآن و پیروی از آن را به مسلمانان گوشزد کرد تا آنان را از تفرقه و اختلاف بر حذر دارد درنهج البلاغه شرح امام شیخ محمد عبده خطبه ۱۶۷ آمده است: إِنَّ اللَّهَ [تَعَالَى] سُبْحَانَهُ أَنْزَلَ کِتَاباً هَادِیاً بَیَّنَ فِیهِ الْخَیْرَ وَ الشَّرَّ، فَخُذُوا نَهْجَ الْخَیْرِ تَهْتَدُوا وَ اصْدِفُوا عَنْ سَمْتِ الشَّرِّ تَقْصِدُوا .یعنی خداوندمتعال کتابی راهنما( قرآن) فرستاده و در آن نیک و بد را به خوبی بیان کرده است راه نیک در پیشگیرید تا به مقصد برسید و از سمت و سوی بد رویگردان شوید تابه شاهراه مستقیم هدایت شوید بقیه خلفای راشدین همین رویه را در پیش گرفتند و در سایه توجه به قرآن بود که فتوحات اسلامی شمال و جنوب و غرب و شرق را درنوردید و طنین آوای شکوهمند اسلام در شاخ آفریقا پیچید و از بطن یک ملّت بدوی و ساده تمدنی نو شکوفا شد و جهان را در بهت و حیرت فرو برد. با گذشت بیش از ۱۴ قرن از ظهور اسلام هنوز هم این سوال مطرح است که چرا اسلام این اندازه سریع پیشروی کرد. لامارتین شاعر شهیر فرانسوی میگوید اگر سه چیز را در نظر بگیریم احدی به پایه پیغمبر اسلام ص نمی رسد یکی فقدان وسائل مادی، مردی ظهور می کند و دعوتی نشر می دهد در حالی که هیچ نیرو و قدرتی ندارد و حتی نزدیکترین افرادش و خاندان خودش با او به دشمنی بر می خیزند به تنهایی پا به میدان می‌گذارد و هیچ همکاری و همدستی ندارد با این وصف پیروز می شود دوم سرعت پیشرفت یا عامل زمان .تاریخ ،مصلحان و رهبران فراوان به خود دیده که با هدف اصلاح و تغییر اوضاع به میدان آمده اما با موانع و مشکلات فراوان مواجه شده و سرانجام عقب نشینی کرده و یا عامل زمان و سرعت پیشرفت با آنان همسویی نداشته است اما پیامبر اسلام ص از این امر مستثنا است سوم بزرگی هدف اگر اهمیت هدف را با فقدان وسائل و یا سرعتی که با این فقدان وسائل به آن هدف رسیده است در نظر بگیریم پیامبر بزرگوار اسلام ص به گفته لامارتین و درست هم می گوید در دنیا شبیه و نظیر ندارد بله لامارتین درست می گوید رمز و راز این پیشرفت سریع در عمل به قرآن نهفته است اتّحاد مسلمانان صدر اسلام در سایه قرآن آنقدر راسخ، قوی و تزلزل ناپذیر بود که هر دشمنی با وجود عِدّه و عُدّه بیشتر در برابر عظمت اسلام سر خم می کرد و چه بسا امپراتوری‌های قدرتمند که به زانو درآمدند و در مقابل سپاهیان اسلام سر تعظیم فرود آوردند. اینجاست که رمز و راز آیه مورد بحث و استفاده از واژه های ( اعتصام ) و ( حبل الله ) در قرآن به خوبی روشن می شود. جامعه قرآنی همچون جامعه مسلمین صدر اسلام افرادش احساس آرامش و امنیت می کنند و از ابزارهای لازم برای مقابله با تهدیدات برخوردارند. برعکس جامعه‌ای که در آن تفرقه اختلاف تشتت گرایشهای طایفه‌ای و نزاع‌های مذهبی وجود داشته باشند. جامعه‌ای است ناامن و به دور از آرامش خاطر که همین اوضاع پاشنه آشیل برای دشمنان خواهد بود .در تفاسیر معتبر آمده است از پیامبر بزرگوار اسلام صلی الله علیه و آله و سلم درباره معنای حبل الله در آیه شریفه مورد بحث سوال شد حضرت در پاسخ فرمودند: و هو حبل اللهِ المتینِ، وهو الذِّکرُ الحکیم، وهو الصراط المستقیم، وهو الذی لا تزیغ به الأهواءُ، ولا تلتبس به الألسنهُ، ولا یشبع منه العلماءُ، ولا یخلق عن کثرهِ الردِّ، ولا تنقضی عجائبُه یعنی قرآن ریسمان محکم الهی است شگفتی های آن پایان ناپذیر است گذشت زمان و کثرت تکرار به آن رنگ کهنگی و فرسودگی نمی دهد .همیشه زنده و جاوید است هر که گفتارش قرآن باشد راستگوست و هر کس بدان عمل نماید راه رشد و هدایت در پیش گرفته و هر کس آن را دستاویز خود قرار دهد به شاهراه مستقیم هدایت رهنمون شده است آری این قرآن بود که که در کالبده جوامع آغازین اسلام در جزیره العرب روح تازه ای دمید و قبائل عرب را آنچنان متحد کرد که هنوز غربی‌ها از آن شکوه و عظمت بیم دارند و اسلام هراسی را تبلیغ می کنند. قرآن هنوز برای مسلمانان یک سلاح قوی و بالا تر از سلاح هسته‌ای است مشروط بر اینکه به خویشتن باز گردند و آب رفته را به جوی بازگردانند. در مقدمه کتاب حقیقت «بابیگری و بهائیگری» نوشته محسن عبدالحکیم که سال ۱۳۸۵ هجری قمری نگارش یافته از قول ویلیام گیفورد پالکراف یکی از نظریه پردازان غربی نقل می کند که گفته هرگاه قرآن و شهر مکه از سرزمین‌های عربی حذف شده و کنار روند آن وقت می‌توانیم امیدوار باشیم که مردم عرب به تدریج وارد تمدنی می شوند که محمّد ص و کتابش یعنی قرآن آنها را از آن تمدن به دور نگه داشته است. این گفته نشان می دهد که اسلام ستیزان اعم از شرق و غرب همواره در تلاشند تا مسلمانان را خلع سلاح نمایند و قرآن را از زندگی سیاسی اجتماعی و فرهنگی مسلمانان حذف نمایند. البته در عرف سیاسی نوعی دیگر از وحدت در جریان است که همان وحدت ملی است اساس اینگونه وحدت بر آن است که ساکنان یک کشور شامل اقوام و قبائل متعدد پیروان مذاهب و نحله های دینی اعم از اسلام مسیحی یهودی و سایر فرق و مذاهب با هر نوع گرایشی که دارند برسر یک نوع منافع مشترک با همدیگر متحد می شوند .وحدت ملی حول محور تقسیم عادلانه ثروت ،رفع تبعیض ها ،مشارکت همه جانبه در اداره امور کشور و حفظ مرزها بدون در نظر گرفتن گرایشهای دینی و مذهبی تأمین عدالت اجتماعی سهیم نمودن همه هموطنان در استفاده از منابع خدادادی کشور، شایسته سالاری و .. دور می زند .که اینگونه وحدت در جوامع اسلامی فرع بر همان وحدت و اتّحاد مورد نظر قرآن کریم است و البته بسیار مفید و مثمر ثمر است و تاریخ نشان می دهد که وحدت ملی همواره کارساز بوده و هست کوتاه سخن اینکه هرگاه جامعه به طور کامل قرآنی شود و اتّحاد میان مسلمانان خود به خود به وجود آید همان کاری که در صدر اسلام صورت گرفت و اصحاب و یاران پیامبر عظیم الشأن اسلام صلی الله علیه و آله و سلم با هم عقد اخوّت بستند و با وجود اختلاف سلایق و تنوع و تکثّر در گرایش های عقیدتی همه در یک سنگر قرار گرفتند در حال حاضر نیز اگر بخواهیم به همان اتّحاد واقعی برسیم بایستی عملاً ساز و کارهای آن را فراهم کنیم و به کارها و شعار های روبنایی بسنده نکنیم قرآن کریم وجود اتّحاد میان مسلمانان را یک نعمت خداوندی معرفی می کند که حاصل آن رفع تبعیض و ایجاد امنیت و آرامش در جامعه خواهد بود : وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا آری در سایه نعمت امنیت و آسایش است که جامعه راه رشد و بالندگی در پیش می گیرد و توسعه انسانی به معنای واقعی تحقق می یابد. امروزه اگر جوامع مسلمین با کمال تأسّف دچار تشتت و اختلافات داخلی و وابستگی به شرق و غرب هستند و به ضعف و انفعال در برابر دشمنان اسلام دچار شده اند نتیجه پشت کردن به قرآن و رو آوردن به خدا ناباوران است امروزه در عرف سیاسی شاهد اتّحادیه‌های فراوان هستیم از جمله اتّحادیه اروپا و اما اتّحادیه کشورهای اسلامی یک رؤیا بیش نیست. و این نقیصه متوجه جوامع مسلمین است نه خود اسلام .به گفته شاعر:
اسلام به ذات خود ندارد عیبی هر عیب که هست از مسلمانی ماست
سید اسماعیل حسینی – سنندج
