کردهای صاحب منصب در حکومت قاجاریه/ عمر فاروقی

به گزارش زریان به نقل از کردپرس، یکی از مشاوران خسروخان به نام جعفر بیگ ترخان در نزد خان به تعریف از آقا محمدخان پرداخت و به خسروخان گفت اگر اعلام پادشاهی بکند با انتقام و قتل عام آقامحمدخان مواجه خواهد شد واو را قانع کرد که با فرمانروای قاجار درصدد دوستی برآید لذا خسروخان فوری هدایای بسیار و غنائمی که بدست آورده بود بهمراه اُسرا و خزانه و رنبورک خانه و نامه ی چاکرانه به اردوی قاجاریه فرستاد که موجب خوشحالی آقامحمدخان شده و او هم خلعت و اسپ مخصوص خود و حکم ولایت کردستان و سنقر و کلیائی را بوسیله ی قاصد خود برای خسروخان اردلان فرستاد و رشته عودت و دوستی محکم تر شد. خسروخان در اوج قدرت و محبوبیت به سال 1206 هجری قمری رحلت کرد و عمویش بنام لطفعلی خان اردلان بجای او بر ولایت کردستان و کلیائی نشست و آقامحمدخان نیز ضمن تأکید حکومت خنجر دسته الماس و لباس فاخر برای وی فرستاد. در سال 1214 او هم فوت کرد و امان الله خان بزرگ به حکومت رسید و در این زمان مرحوم فتحعلی شاه قاجار بر تخت پادشاهی نشسته بود و او را به تهران دعوت کرد.
 
امان الله خان به همراه پسر نوجوانش خسروخان به تهران رفت و مورد توجه و عنایت شاه قرار گرفتند و در این سفر بود که پادشاه قاجار یکی از کنیزان خود بنام طوبی خانم را به امان الله خان بخشید و او هم دختر شاه را برای پسرش خواستگاری کرد که مورد قبول قرار گرفت و مرحومه حُسنی جهان خانم مشهور به (والیه) به عقد خسروخان درآمد و با هم به عمارت خسروآباد سنندج بازگشتند. حاصل این ازدواج تولد رضا قلی خان اردلان بود که در عین حال نوه ی دختری فتحعلی شاه و خواهرزاده محمدشاه قاجار بوده و بدین ترتیب خویشاوندی بین قاجار و اردلان شروع شد و محمدشاه نیز خواهر خود طوبی خانم را به رضاقلی خان داد و خسروخان اردلان که شوهر مستوره خانم شاعره ی بزرگ هم بود به مرض طاعون گرفتار و فوت کرد و چون جوان بود به خسروخان ناکام مشهور شد.
 
همانطور که می دانیم محمدشاه پد ر ناصرالدین شاه بوده که با مرگ محمدشاه و جلوس ناصر الدین شاه قاجار سرداران و رجال کردستانی در ارگانهای حکومتی به خدمت پرداختند بطوری که فرمانده کل ارتش ایران سردار عزیزخان موکریانی و امیرنظام ایران مرحوم امیرنظام گروسی و سفیر سیاسی ایران فرخ خان موکریانی و فرماندار تهران، کریم خان مختار السلطنه بانه ای بوده. در واقع ارتش و سیاست و انتظامات کشوری در ید و تصرف اکراد بوده علاوه بر آنها مشاور سیاسی ناصرالدین شاه و حتی فرزندش مظفرالدین شاه مرحوم فخرالملک در سفرنامه های هر دو پادشاه درج گردیده و ایشان پدر مرحوم امان الله خان، حاج عزالممالک اردلان بود که صاحب کتاب خدمت در زمان شش پادشاه می باشد و ایشان در طول عمر خود مصدر خدمات مهمی در کشور بوده و در پستهای استانداری کرمان و آذربایجان و وزارت کشور و سفیر ایران در عراق و بسیاری از مناصب مهم خدمت کرده، ایشان تا زمان انقلاب اسلامی هم در قید حیات بوده و تا سن نود سالگی با احترام و عزت و پاکی مشغول خدمت صادقانه به کشور بوده.
 
در میان خانمها و بانوان کردستانی نیز مرحومه خدیجه خانم خواهر یحیی خان شکاک با مرحوم محمدشاه قاجار ازدواج کرده و با ملکه مهد علیا مادر ناصرالدین شاه، حرم محمدشاه بوده اند و مرحوم عباس میرزا ملک آرا پسر این خانم است که از شاهزادگان خوشنام و خدمتگزار قاجاریه بوده و به امر ناصرالدین شاه و امیرکبیر در مناصب استانداری و یا حکومت ولایات و وزارت خدمت نموده و از مادرش نیز در مقابل مهد علیا نگهداری نموده همانطور مرحومه آمینه اقدس گروسی عیال و سوگلی ناصرالدین شاه بوده که معروف است در تاریخ ایران چون کودک برادرزاده اش معروف به (ملیجک) مورد علاقه و توجه مخصوص سلطان صاحبقران بوده بنابراین در جمع بندی این مطالب باید گفت که در نتیجه پیمان اولیه و وفاداری خسروخان بزرگ به آقامحمدخان قاجار و ادامه خدمت در زمان فتحعلی شاه و محمدشاه و ناصرالدین و مظفرالدین شاه خدمات رجال و بزرگان کردستان در اداره امور کشور بسیار برجسته و در تاریخ ایران زمین و فرهنگ سیاسی کشور از جمله خدمتگزاران خوشنام و خادم و میهن پرست بوده اند و به نام نیک و خدمات نیکو شهرت دارند از جمله:
 
1- مرحوم سردار عزیز خان موکری که در تهران (آب سردار) و چهارراه عزیزخان هنوز هم بنام اوست.
 
2- سردار محمدحسین خان موکری پسر سیف الدین خان و نوه عزیزخان که در جنگ جهانی توسط ترکهای عثمانی شهید شد.
 
3- مرحوم حسنعلی خان امیر نظام گروسی از بیجار کردستان
 
4- مرحوم حاج فخرالملک اردلان و فرزندش حاج عزالممالک اردلان
 
5- مرحوم فرخ خان موکری از سفیران پادشاه در امور خارجه
 
6- کریم خان مختارالسلطنه فرماندار تهران که اصطلاح (ماستها را کیسه کنید) از اتفاقات فرمانداری اوست. چهارراه مختاری هم در تهران بنام اوست.
 
7- میرزا عبدالمجید ملک الحکام کردستان شاعر و نویسنده بزرگ سقزی ساکن تهران که ریاست کمیته مجازات هم با او بوده
 
8- مرحوم سیف الدین خان مظفرالسلطنه حاکم سقز.
 
9- مرحوم میرزا ابوالقاسم قاضی از رجال بزرگ مهاباد یا سلاجبلاغ موکری که در زمان نزاع قاجاریه و شیخ عبیدیلا شمزینان در تاریخ قاجاریه مشهور است.
 
10- خدیجه خانم شکاک چهریقن عیال محمدشاه و مادر عباس میرزا ملک آراء
 
11- مرحومه آمینه خانم گروسی مشهور به آمینه اقدس که (ملیجک) را به دربار ناصرالدین شاه آورده و در تاریخ قاجار جایگاه خود را دارند.
 
در واقع ذکر اسامی بزرگانی چون شرف الملک کردستانی و امراء زنگنه و کلهر و موکری و سنجابی و کرمانج و کردهای خراسان نیاز به تحقیق جداگانه و حتی کتاب دارد لاکن محض یادآوری و اطلاع خوانندگان عزیز به این مختصر اکتفا شده و هدف و مقصود اینست که کُردها و رجال و خوانین و سرکردگان کردستان تا جان در بدن داشته اند لذا استقلال و آزادی و قدرت این کشور حفاظت و جانبازی کرده اند و مرور تاریخ معاصر شاهد این مدعاست.
تاريخ: ۱۳۹۵/۱۲/۲۴